7-mavzu: Buyrak. Ularning yoshga qarab o‘zgarishi. Siydik yo‘li, qovuq, siydik chiqarish kanali, ularning yoshga qarab o‘zgarishi

Embrionda qon aylanish
Embrion kislorodga va oziqa moddalarga boy bo'lgan qonni bachadon devoridagi platsenta (yo'ldosh) dan oladi. Platsentadan kindik venasi — v.umbilicalis boshlanib, embrionning kindik sohasi orqali o'tadi. Kindik venasi ichida arterial qon bo'ladi. U embrionning jigar darvozasi sohasida ikki tarmoqqa ajraladi. Tarmoqlarning biri darvoza venasiga quyiladi. Ikkinchi tarmoq esa — ductus venosus vena nayi bilan pastki kovak venaga, darvoza venasiga davom etgan tarmoq jigar orqali o'tib, jigar venalari sifatida pastki kovak venaga quyiladi. Natijada kindik venasi orqali oqib kelayotgan arterial qon jigar orqali yoki to'g'ridan-to'g'ri pastki kovak vena — v.cava inferior ga quyiladi. Pastki kovak venadagi aralash qon yurakning o'ng bo'lmasiga quyiladi. Embrion yuragining o'ng bo'lmasi oval darcha — foramen ovale orqali chap bo'lmacha bilan qo'shilgan bo'ladi. Shu sababli o'ng bo'lmachaga quyilgan aralash qon oval darcha orqali chap bo'lmachaga va qisman o'ng qorinchaga o'tadi. Chap bo'lmachaga o'tgan qon chap qorinchaga davom etadi. O'ng qorinchaga tushgan qon esa, o'pka arteriyasi — truncus pulmonalis ga davom etadi. Embrion o'pkasi ishlamaganligidan, o'pka arteriyasidan yo'nalayotgan qon to'g'ri tushuvchi aorta — aorta descendens ga davom etadi. Chunki o'pka arteriyasi va tushuvchi aorta arterial nay — ductus arteriosus vositasida o'zaro birlashgan bo'ladi. Embriondagi qon platsentaga kindik arteriyasi — a.umbilicalis orqali chiqadi. Kindik arteriyalari juft bo'lib, ulardan aralash qon oqadi va bu arteriyalar embrionning ichki yonbosh arteriyasidan boshlanadi. Tug'ilgandan so'ng o'pka ishga tushib, ichki a’zolar o'z vazifasini bajara boshlaydi. Kindik bog'lanib, nafas olish natijasida, kichik qon aylanish doirasining ishga tushishi quyidagi o'zgarishlarga sabab bo'ladi:
1. O'pka arteriyasi va aorta orasidagi ductus arteriosus yopilib, birinchi 8-10 kun ichida boylam ligamentum arteriosum ga aylanadi;
2. O'ng bo'lmacha va chap bo'lmachalar orasidagi oval darcha — foramen ovale bola tug'ilgandan so'ng bekiladi;
3. Kindik venasi — v.umbilicalis jigarning yumaloq boylami — lig.teres hepatis ga aylanadi;
4. Kindik arteriyasi — a.umbilicalis ning boshlanish qismi yopilmasdan a.vesicalis superior — siydik qopchasining yuqori arteriyasiga, uning davomi esa, siydik qopchasini kindik sohasi bilan birlashtiruvchi boylam — lig.umbilicale medianus ga aylanadi;
5. Kindik venasi bilan pastki kovak vena orasidagi ductus venosus nayi venoz boylam — ligamentum venosum ga aylanadi.