6-Мавзу: Классик иқтисодий мактабнинг вужудга келиши

Капитал назарияси.

Иқтисодий фикрлар тарихида капитал тўғрисидаги биринчи чуқур назарий тушунчани
Ф.Кене фикрига кўра, пул унумсиз бойлик бўлиб, у ҳеч нарса ишлаб чиқармайди.
Унинг атамаси бўйича қишлоқ хўжалиги қуроллари, қурилишлари, моллари, ҳайвонлари ва деҳқончиликда бир неча ишлаб чиқариш циклларида фойдаланиладиган барча нарсалар
Бир ишлаб чиқариш циклида ишлатиладиган уруғлик, ем-хашак, ишчиларнинг меҳнат ҳақи ва бошқаларни у
Бундан ташқари, у

Ф. Кенэ хўжаликдаги асосий мутаносибликларни аниқловчи ва давлат иқтисодиётининг ривожланишини таъминловчи ижтимоий такрор ишлаб чиқариш назариясини асослаб берди, уни иқтисодий жадвалда расмийлаштиради ва қуйидаги схема кўринишида тасвирлади Схема-1 (Бу доиравий айланишни Ф.Кенэ ҳам пул , ҳам натурал шаклда ифодалаган. Шундай қилиб, тарихда биринчи бўлиб жамият миқёсидаги оддий такрор ишлаб чиқаришни таҳлил қилди ва унинг хулосасига кўра, маҳсулотларни такрор ишлаб чиқариш ва реализация қилиш фақат муайян хўжалик мутаносибликлари амал қилган шароитдагина амалга ошиши мумкин). Мазкур моделни ишлаб чиқишда қуйидаги мутлоқ тахминларга йўл қўйилади: -барча нархлар йил давомида ўзгармайди; -барча даромадлар кейинги истъмол учун фойдаланилади; -ҳар бир синф ичидаги олди-сотдилар ҳисобга олинмайди; -ташқи савдо кўрсаткичлари инкор этилади; -барча ерлар ер эгаларидан ижарага олган фермер-деҳқонлар томонидан ишланади; -барча саноат маҳсулотлари ҳунармандлар томонидан ишлаб чиқарилади.

Анн Робер Жак Тюрго
асосий асарлари

• “Бойлик яратиш ва тақсимлаш тўғрисида мулоҳазалар” (1766);
• “Қиймат ва пул” (1769);
• “Солиқлар тўғрисида мемуар” (1778);

А.Р.Тюргонинг иқтисодий ғоялари

• ижтимоий синфлар тўғрисидаги таълимотни ривожлантиради (3та синф ажратиб кўрсатилади, ишчи ва капиталистлар унумсиз синфга, фермер ва ёлланма ишчилар эса унумли синфга киритилади);
• ишлаб чиқариш воситаларидан ажралган ёлланма меҳнатнинг келиб чиқишини тушунтириб беради;
• иш ҳақи, фойда ва ер рентасини таҳлил қилгач, жамият даромадларига алоҳида эътиборни қаратади;
• иш ҳақи даражаси ишчининг ва унинг оиласининг яшаш воситалари минимуми билан аниқланади;
• фойда тадбиркорлар ўзлаштирадиган капиталдан келадиган даромад кўринишида бўлади;
• ер рентаси қишлоқ хўжалик маҳсулотларининг уларни ишлаб чиқаришга кетган ҳаражатлардан ортиқча қисми ҳисобланади;
• саноат ва савдони, Ф.Кенэдан фарқли ўлароқ, мамлакат равнақининг муҳим омили ҳисоблайди;
• А.Тюрго молия вазири сифатида қуйидаги ислоҳотларни амалга оширади:

- мамлакат ичида доннинг эркин савдосини ташкил этиш;
- қироликка эркин дон олиб кириш ва ундан бож тўловларисиз эркин дон олиб чиқиш;
- натурал ер мажбуриятларини пулли ер солиғи (ўлпон) билан алмаштириш;