6-Мавзу: Классик иқтисодий мактабнинг вужудга келиши

1

Ричард Кантильон (1680-1734 й.)
асосий асари
“Савдо табиати тўғрисида тажриба” (1755)
Р.Кантильоннинг иқтисодий ғоялари

• талаб билан таклифнинг мос тушмаслиги айрим тадбиркорларга арзонроқ олиш ва қимматроқ сотиш учун имкон яратиб бериш ғоясини асослаб беради;
• “тадбиркор” тушунчасини муомалага киритади, тадбиркор деганда фойда олишнинг амалга оширилмаган имкониятларидан фойдалана оладиган, қандайдир бир товарни муайян баҳода олиш ва уни номаълум, анча юқори баҳода сотишни хоҳловчи одам тушунилади;
• тадбиркорлик фаолиятини амалга оширишда ҳамиша ишлаб чиқариш фаолиятининг ва катта шахсий пул маблағларнинг бўлиши талаб қилинмаслигини қайд қилиб ўтади.

Адам Смит (1723-1790 й.) – классик иқтисодий мактабнинг атоқли намояндаси

• Адам Смит (1723–1790) Шотландиянинг Керколди шаҳрида божхона амалдори оиласида дунёга келди. У Глазго ва Оксфорд университетларида таълим олди, бу ерда адабиёт, тарих, фалсафа фанлари билан бирга физика, математикани ҳам ўрганди. А.Смит 1748 йилда Единбургда оммавий лекциялар ўқий бошлади, 1751 йилда Глазго университетининг профессори этиб тайинланди. Кейинчалик ижтимоий фанлар кафедрасини бошқарди. А.Смит 1759 йилда ўқиган лекциялари асосида этиканинг фалсафий муаммоларига бағишланган ўзининг биринчи «Ахлоқий ҳиссиёт назарияси» китобини яратди. 1764 йили А.Смит ҳаётида кескин ўзгариш бўлди: у кафедрани тарк етди ва ўша даврда кўзга кўринган сиёсий арбоб – герцог Баклнинг ўғли ёш лорднинг хорижга қиладиган саёҳатида унга ҳамроҳлик қилиш тўғрисидаги таклифини қабул қилди. Бу саёҳатдан А.Смит катта моддий манфаатдорлик кўрар эди, яъни умрининг охиригача унга ҳар ойда 800 фунт стерлинг кафолатланган эди. Бу унинг профессорлик гонораридан анча кўп бўлган. Саёҳат чоғида у Швецарияда Валтер, Францияда физиократлар Ф.Кене, А.Тюрго ва бошқа атоқли олимлар билан учрашди, уларнинг ишлари билан танишди. Бу учрашувлар А.Смитнинг дунёқарашини шаклланишига катта таъсир кўрсатди.