6-Мавзу: Классик иқтисодий мактабнинг вужудга келиши

Капитал назарияси

• Капитал – бу ишлаб чиқариш жараёнини амалга ошириш ва ривожлантириш учун зарур бўлган захиралар (ишлаб чиқариш воситалари каби);

асосий ва айланма капитал турларини ажратиб кўрсатиб беради:

-асосий капитал: машиналар ва бошқа зарурий меҳнат қуроллари;савдо-саноат учун мўлжалланган иморат-иншоотлар;ер участкалари;меҳнат маҳорати ва жамият аъзоларининг “фойдали қобилиятлари”;

-айланма капитал: пул;озиқ-овқат захиралари;хом-ашё ва яримфабрикатлар;тайёр, лекин ҳали сотилмаган товарлар.

А.Смит бўйича асосий капитал билан айланма капиталнинг фарқи қўйдагилар:

-айланиш жараёнида қатнашмайдиган, ўз эгаси қўлида қоладиган капитал асосий капитал; -ўз эгасининг қўлидан бир шаклда кетиб ва унга бошқа шаклда қайтиб келадиган капитал – айланма капитал. асосий капитал билан айланма капитал ўртасидаги алоқани, А.Смит асосий капитал фақат айланма капитал иштирок этганда амал қилиши ва фойда келтириши мумкин деб кўрсатиб беради.

“Иқтисодий сиёсат” тўғрисидаги ғоялар:

1. А.Смит давлат харажатларини, даромадларини, давлат қарзи муаммоларини муфассал таҳлил қилди.

2. Солиқ олишнинг қуйидаги асосий қоида ва принсипларини тасдиқлаш зарурлигини асослаб берди:

• - алоҳида синфга эмас, балки барча кишилар учун меҳнатга ҳам, капиталга ҳам, ерга ҳам бир хил солиқ тўлашни жорий этиш керак;
• - солиқ тўловчиларнинг бир хил мулкий бойлигига қараб солиқ юкини пропорсионал тақсимлаш приципи амал қилиши керак;
• - солиқ тўлаш вақти, усули, миқдори, солиқ тўламаганлик учун жарималар, солиқ солиш қоидасида акс эттирилиши керак.
• 3. Либерализм иқтисодий сиёсатининг моҳиятини шакллантирди, давлат иқтисодий ҳодиса ва жараёнларни тартиблаш вазифасини эмас, балки “тунги қоровул” ролини бажариши керак;

А. Смитнинг, фикрига кўра, давлат фақат учта функцияни бажариши керак:

• - адолатли суд қилиш;
• - мамлакатни мудофаа ва ҳимоя қилиш;
• - ижтимоий муассасаларни тузиш ва таъминлаш.
•