6-маъруза йўлларнинг уланиши ва кесишуви

6-МАЪРУЗА
ЙЎЛЛАРНИНГ УЛАНИШИ ВА КЕСИШУВИ


Режа:
1. Йўлнинг устки тузилиши. Йўл устки қурилмаларининг вазифаси, таркибий тузилиши ва турлари
2. Балласт қатлами, Шпалалар, Релслар
3.Йўлларнинг уланиши ва кесишувлари. Стрелкали ўтказгичлар
Таянч сўз ва иборалар: Темир йўл устки тузилиши қандай, таркибий қисмлари, релс турлари, шакли, кўрсаткичлари, шпалалар, Йўлларнинг уланиши ва кесишувлари. Стрелкали ўтказгичлар.


1. Йўлнинг устки тузилиши. Йўл устки қурилмаларининг вазифаси, таркибий тузилиши ва турлари

Йўлнинг устки қурилмалари таркиб ҳаракатини йўналтиришга, ғилдираклар орқали ҳаракат кучларини қабул қилиш ва уларни йўлнинг остки қисмига ўтказишга хизмат қилади.

Расм 4.1. Темир йўл устки тузилиши: 1-релслар; 2-шпалалар; 3-релсларнинг оралиқ маҳкамлагичлар; 4-шчебен балласт; 5-қумли тўшама.

Йўлнинг устки қурилмалари (4.1 расм) комплекс конструкция бўлиб, балласт қатлами, шпалалар, релслар, релс маҳкамлагичлар, силжишга қарши мосламалар, стрелкали ўтказгичлар, кўприк ва ўтказгичларнинг брусларидан таркиб топади. Шпалалар билан бириктирилган релслар релсли - шпалали йўл панжараларини ташкил қилади. Унинг шпалалари ер полотносининг асосий майдончаси устига тўшалган балласт қатламига қўйилади.

Балласт қатлами қалинлиги ва шпалалар орасидаги масофа ер полотносига бўладиган босимни унинг босим вақтида эзилиши ва босим йўқолгандан кейин асл ҳолига қайтишини таъминлаши керак. Йўл устки қурилмасининг ягона конструкция сифатида ишлаши кўрсатилган. Ҳаракат таркибининг босими ғилдиракларнинг йўл билан туташган жойидан пастга томон узоқлашган сари таъсир юзаси катталаша боради ва ер полотноси сатҳига тахминан 0,8·10 кПа куч билан бир текисда тарқалади.
Йўлнинг устки қурилмалари жуда мураккаб шароитларда ишлайди, ўтаётган поездлар, ёғингарчилик, шамол, ҳаво ҳароратининг ўзгариши таъсирида бўлиб, етарли мустахқам, чидамли, узоқ муддат ишлайдиган ва тежамкор бўлиши керак. Йўлнинг юкланганлигига қараб магистрал темир йўлларда уч турдаги йўлнинг устки қурилмалари қўлланади.