5-mavzu. Kelib chiqishi mikrobli xavflar Mavzu rejasi

8. Odamdan yuqadigan infektsiyalar
Ushbu guruxdagi ichak infektsiyalaridan eng xavflilari ichak infektsiyalari (xolera, qorin tifi, paratif, bakterial dizenteriya, qisman virusli gepatit) xisoblanadi. Ichak infektsiyalarini tarqalishida infektsiya uzatilishini oziqaviy va suv orqali uzatilishi omillari axamiyatli xisoblanadi. Bu xolat infektsiya qo‘zg‘atuvchilarini oziq-ovqat maxsulotlarida va suvda uzoq vaqt davomida yashovchanligi bilan bog‘liq (2-30 kun). O‘tkir ichak kasalliklarini manbai kasal odam yoki bakteriya tashuvchisi xisoblanadi.
Xolera o‘ta o‘tkir infektsion kasallik xisoblanib uni qo‘zg‘atuvchisi xarakatchan, spora va kapsula xosil qilmaydigan, grammanfiy Vibrio cholerae xolera vibrioni xisoblanadi. Uni optimal o‘sish xarorati 25-37 ⁰S. Vibrion 80⁰S gacha isitilganda 5 min davomida, qaynatilganda esa bir zumda xalok bo‘ladi. U past xaroratlarga chidamli, ammo muxit kislotaligiga juda sezgir xisoblanadi.
Zaxarlanish vibrionga ega bo‘lgan organizm ajratmalari bilan ifloslangan oziq-ovqat maxsulotlari va suv orqali sodir bo‘ladi. Xolera vibrioni kuchli ta’sir etuvchi enterotoksin – ichak zaxarini xosil qiladi. Kasallikni yengil shakllari ichak faoliyatini buzilishida, o‘tkir shakli esa to‘satdan ich ketish bilan boshlanadi, so‘ngra unga ko‘p qayt qilish ham qo‘shiladi.
Profilaktika oziq-ovqat maxsulotlaridan foydalanishning gigiyenik qoidalariga qattiq rioya qilish, suv ta’minoti manbalarini sanitar muxofaza qilish, iflosliklarni zararsizlantirish, oziq-ovqat maxsulotlarini saqlash va realizatsiya qilishda sanitariya nazoratini amalga oshirishdan iborat bo‘ladi.
Dizenteriya bir qator biologik yaqin Shigella jinsidagi bakteriyalar tomonidan chaqiriladi. Ular odamda yo‘g‘on ichak shilliq pardasini yarali kasallanishini keltirib chiqaradi. Qo‘zg‘atuvchilarni optimal rivojlanish xarorati 37 ⁰S. Oziq-ovqat maxsulotlarida bu mikroorganizmlar 10-20 kun davomida saqlanadi. Ular 60 ⁰S gacha isitilganda 10-20 min dan keyin xalok bo‘ladi. Odatda zaxarlanish kasal odam yoki bakteriya tashuvchidan kelib chiqadi. Profilaktik tadbirlar xolera kasalligidagi kabi amalga oshiriladi.