Buxgalteriya balansini tahlil qilishga tayyorlash uni tuzishni to‘g‘riligini va moddalarining aniqligini tekshirishni,balans ko‘rsat-
kichlari bilan moliyaviy hisobotning boshqa shaklari o‘rtasidagi bog‘lanishni aniqlashni ko'zda tutadi.
Tahlil qilishning samarasi avvalambor hisobot ma’lumotlarining sifatiga bog’liq. Shu bois hisob va hisobot materiallami tekshirish kerak. Moliyaviy xisobot ma’lumotlarini tahliliy jihatdan qayta ishlashning usullaridan biri tahliliy jadvallarni tuzishdir. Jadvalga tahlil qilinadigan ko‘rsatkichlaming baza va amaldagi darajasi kiritiladi, mutloq farq aniqlanadi hamda tegishli xulosa yoziladi.
Tahliliy jadvallar ustunligi shundan iboratki, u ham bo’lsa ko‘rsatkichlaming o‘zaro bogTanishi juda ham aniq ko‘rgazmali tarzda namoyon bo’ladi.
Moliyaviy tahlilning so'nggi bosqichi uning natijalarini rasmiy- lashtirish hisoblanadi.
Tahlil natijalariga asoslangan holda ma’lumotnoma yoki izohnoma yoziladi. Izohnomada korxonaning xo‘jalik faoliyatida qoTga kiritilgan yutuqlari va yo‘1 qo‘ygan kamchiliklari aks ettiriladi hamda bu kamchiliklami bartaraf qilish yo’llari ko‘rsa- tiladi. Bu o‘rinda ayniqsa, ichki xo‘jalik rezyervlami ishlab chiqa- rish samaradorligini oshirish va moliyaviy holatni barqarorlashtirish yo’llari ko‘rsatiladi. Izohnoma qisqa va mazmunli bayon etilishi kerak.
Korxona mulkining tarkibi va tashkil topish manbalarini
tahlili
Hozirgi kunda har qanday xo‘jalik yurituvchi subyektning o‘z tasarrufidagi resurslaridan (moliyaviy, moddiy va mehnat resurslari) foydalanish samaradorligini to‘g‘ri boshqarishni ta'minlashi zamr bo’ladi.
Korxona moliyaviy resurslarini to‘g‘ri va mohirona boshqarish uchun birinchi navbatda, korxonaning moliyaviy ahvoli, resurslardan foydalanish samaradorligini aniqlash hamda tahlil qilinishi lozimbo’ladi.
Korxonalar mulkining tarkibini o‘rganish va uni ko‘paytirish yo’llarini aniqlash xo‘jalik faoliyatining tahlilida muhim o‘rin tutadi. Ayniqsa, balansga qarab, korxona mol-mulki va boyligining
tarkibini kuzatish, sof mablag‘ holatini aniqlash, imkoniyat me’yorini o‘lchashga yordam beradi.
Korxona moliyaviy-xo‘jalik faoliyatini buxgalteriya balansi asosida dastlabki baholash hisobot yili oxirida bo‘lgan balans moddalarini yil boshiga bo‘lgan ma’lumotlar bilan taqqoslash va chetga chiqishlami aniqlash yo‘li bilan amalga oshiriladi. Balansning ayrim moddalari bo‘yicha o‘zgarishlar korxona xo‘jalik faoliyati natijasida sodir bo‘ladi.
Balansni tahlil qilishda uning tuzilmasi aniqlanadi va xo‘jalik faoliyati natijasida mablag‘lar hamda ularning manbalari tarkibida sodir bo‘lgan o‘zgarishlar o‘rganiladi; mablag‘lar qanchalik to‘g‘ri joylashtirilganligi aniqlanadi va korxona moliyaviy ahvoliga dastlabki baho beriladi.
Tahlil qilinayotgan korxonaning mulkiy holatini buxgalteriya balansi asosida tahlil qilishda ulami tavsiflovchi ko‘rsatkichlar hisoblab chiqiladi, ularning bir yildagi va qator yillardagi o‘zgarishlari aniqlanadi, (5.1-jadval).
jadval ma’lumotlaridan ko‘rinishicha, korxonada xo‘jalik mablagTari hisobot yili 1218085 ming so‘mga oshgan yoki qo‘shimcha o‘sish sur’ati 7,3 % ni tashkil etdi. Hisobot yili oxiriga kelib, korxona mulkining asosiy qismini uzoq muddatli aktivlar 30,03%, aylanma aktivlar 69,97% , zahira va xarajatlar 45,26% , shuningdek debitorlik qarzlari 52,83 % ni tashkil qilgan. Asosiy vositalar hisobot yili oxiriga kelib 5691235 ming so‘mni yoki barcha xo‘jalik mablagTarining 85,83 % ni tashkil qilgan.
Pul mablagTarining salmogT 1,78 %ni tashkil qilib, aksiya va sarmoyalar xo‘jalik mablagTarining atigi esa 13,52 % ini tashkil qiladi.
Tahlil qilinayotgan korxonada muddati o‘tgan debitorlik va kreditorlik qarzlar mavjud emas. Bular korxona mablagTari tuzilmasini yaxshilaydi hamda moliyaviy holatiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi.
Bozor munosabatlari davrida xo‘jalik yurituvchi subyektlami iqtisodiy mustaqil hamda moliyaviy barqaror faoliyat ko‘rsatishlarida ulami oqilona boshqarish, hisob-kitob yuritishni bozor iqtisodiyoti talablariga moslash, bor moddiy, moliyaviy va mehnat boyliklaridan samarali foydalangan holda ishlab chiqarish yoki xizmat ko‘rsatishni tashkil etish, natijada yuqori foyda olib,
davlat byudjeti oldidagi majburiyatlarini o‘z vaqtida bajarish rezyervlarini tashkil etish eng dolzarb vazifalardan sanaladi.
jadvaI
Korxona mulkiy holatini tahlili
