4-mavzu: Operatsion faoliyatni ifodalovchi ko’rsatkichlarni tahlil qilish

Download 355,37 Kb.

bet	6/10
Sana	31.12.2021
Hajmi	355,37 Kb.
	#262689

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Ko‘rsat- kichlar	Yil boshiga		Yil oxiriga
Farqi
Summa, m.s	Sal- mogi %	Summa. m.s.	Sal- mog‘i %	Summa, m..s.	Sal- mog‘i %
Jami mulk (400 satr)	16676389	100	17894474	100	+1218085	-
Jumladan: 1. Uzoq muddatli aktivlar (130 satr)	5007310	30,03	6631114	37,06	+1623804	+7,03
Undan A)asosiy vositalar (qoldiq bahoda) (012 satr)	4330160	86,48	5691235	85,83	+1361075	-0,65
G) aksiyalar, sarmoyalar (040-090 satrlar)	677150	13,52	939879	14,17	+133899	+0,65
2.Aylanma aktivlar -jami (390 satr)	11669079	69,97	11263360	62.94	-405719	-7,03
Undan A) zahira va xarajatlar (150+180 satrlar)	5281557	45,26	4495645	39,91	-7185912	-5,35
B) pul mablag‘lari (330+... +360)	208283	1,78	1341526	11,.91	+133243	+10,13
V)debitor qarzlari (220+...+310 satrlar)	6164939	52,83	5408389	48,02	-756550	-4,81

Iqtisodiyotni modemizasiyalash sharoitida turli mulk shaklidagi korxonalar faoliyatiga to‘liq erkinlik berilishi kerak. Yangicha ish yuritish awal uchramagan muammolami keltirib chiqarmoqda. Jumladan, tashqi va ichki bozordan tajribali mijoz va hamroh tanlash bilan birga ularning moliyaviy imkoniyatlarini o‘rganish zarurligini ko‘rsatadi.

Korxonaning o‘z mablag‘lari ustav, qo‘shilgan va zahira sarmoyalardan; taqsimlanmagan foydadan; maqsadli tushumlar va fondlardan; kelgusidagi xarajatlar va to‘lovlar zahiralaridan; kelgusi davrlar daromadlaridan iborat bo‘ladi.

Korxonaning o‘z mablag‘lari manbalarini tahlil qilish avvalambor buxgalteriya balansi, passiv 1-bo‘limi asosida dastlab o‘z mablag‘lari manbalarining tarkibiy tuzilishini va ularning bir yildagi o‘zgarishini aniqlashdan boshlanadi. Tahlil uchun 5.2- jadvalni havola qilamiz.

jadval Korxonaning o‘z mablag‘Iari manbalarining tarkibiy tuzilmasi va ularning o‘zgarishi

(ming so‘m)

Ko‘rsat- kichlar	Yil boshiga		Yil oxiriga		Farqi
Ko‘rsat- kichlar	Siiinma, m.s	Sal- mo- g‘i %	Summa, m.s.	Sal- mo- g‘i %		Summa, m..s.	Sal- mog‘i %
Ustav kapitali	524026	4,12	524026	3,68		-	-0,44
Qo‘shilgan kapital	233615	1,84	233615	1,64			-0,2
Rezyerv kapitali	7719522	60,77	10524141	73,87		+2804619	+13,1
Taqsimlanma- gan foyda	4060405	31,97	2846164	19,98		-1214241	11,99
Maqsadli tushumlar va fondlar	164108	1,29	119936	0,8		-44172	-0,49
Kelgusi xarajatlar va toTovlar zahiralari
Jami o‘z mablagTari manbalari	1270167 6	100	14247582	100		+1545906	-

jadval ma’lumotlari, korxonada o‘z mablag‘lari manbalari 1545906 ming so‘mga ko‘payganligi va yil oxirida 14247582 ming so‘mni yoki 112 % ni tashkil qilganligini ko‘rsatib turibdi.

Endi, 5.2-jadval ma’lumotlari asosida korxonani o‘z mablag‘lari manbalarini har bir turi bo‘yicha hisobot yilidagi o‘zgarish sabablarini aniqlaymiz. Korxonada ustav kapitali hisobot yili 524026 ming so‘mni tashkil qilib, uni mulk manbalaridagi salmog‘i 3,68 % ni tashkil qilgan. Rezyerv kapitali hajmi 2804619 ming so‘mga va uning jami mulk manbalaridagi salmog‘i 13, 1 % ga ko‘paygan. Korxona mulki manbalarida hisobot yili boshida rezyerv kapitalining salmog‘i 60,77 % bo‘lgan bo‘lsa, yil oxiriga kelib 73,87 % dan iborat bo‘lgani holda, o‘z mablag‘lari manbalarida u asosiy hisoblanadi. Taqsimlanmagan foyda yil mobaynida 1214241 ming so‘mga kamaygan va hisobot yili oxiriga kelib 2846164 ming so‘mni tashkil qildi. Korxonada maqsadli tushumlar va fondlar hajmi hisobot yili oxiriga kelib 44172 ming so‘mga kamaydi yoki uning jami mulk manbalaridagi salmog‘i 0,8 % ni egalladi.

Korxonaning moliyaviy holati barqarorligi deganda, asosan uning o‘z mablagTarining hajmi qarzga olingan mablagTar hajmidan ko‘p bo’lishi tushuniladi. Tahlil uchun quyidagi jadvalni havola qilamiz (5.3-jadval).

jadval

Korxona mulkini tashkil topish manbalari va ularni tahlili

Ko‘rsatkich-lar	Yil boshiga		Vil oxiriga		Farqi
Ko‘rsatkich-lar	Summa, m.s	Sal- mog‘i, %	Summa, m.s.	Sal- mog‘i %	Summa, m..s.	Sal- mog‘i %
Jami mulk manbalari	16676389	100	17894474	100	+1218085	-
1.0‘z kapitali	12701676	76,16	14247582	79,06	+1545906	-
Jumladan: A) Ustav kapitali	524026	4,12	524026	3,68		- 0,44
b) Qo'shilgan kapital	233615	1,84	233615	1,64	-	-0.2
v) Rezyerv kapitali	7719522	60,77	10524141	73,87	+2804619	+ 13,1
g) Taqsimlanmagan foyda	4060405	31,97	2846164	19,98	-1214241	-11,99

D)Maqsadli tushumlar va fondlar	164108	1,29	119936	0,8	-44172	-0,49
2.Qarzga olingan kapital	3974713	23,83	3646892	20,38	-327821	-3,45
Jumladan: a)Uzoq muddatli majburiyatlar	•		—			•
b)Qisqa muddatli kredit va qarzlar	3474713	100	3646892	100	+172179

jadval ma'lumotlaridan ko‘rinishicha, korxonaning jami mulk manbalari hisobot yili oxiriga kelib 1218085 ming so‘mga oshdi. O‘z mablag‘larining manbalari yil boshiga 12701676 ming so‘mni yoki 76,16 % ni tashkil qilgani holda yil oxiriga kelib 14247582 ming so'mni yoki 79,06% dan iborat bo'lgan. Korxona mulkining asosiy qismini o'ziga tegishli mablag‘lari tashkil etgan. Qarzga olgan mablag'lari yil oxiriga 3646892 ming so‘mni yoki 20,38 % ni tashkil qildi. Hisobot davrida uzoq muddatli passivlar mavjud bo‘lmagan.

Korxona balansi likvidligi va to‘lov qobiliyatini ifodalovchi
ko‘rsatkichlarni tahlili

Korxona balansi likvidligi va to‘lov qobiliyatni ifodalovchi ko‘rsatkichlami tahlil qilish uning moliyaviy holatini baholashda muhim o‘rin egallaydi. Korxona balansi likvidligini tahlil etish moliyaviy tahlilning eng asosiy bosqichlaridan biri bo‘lib, korxonalarning hayot-mamotini, ulami bankrot bo‘lish yoki kelgusida faoliyat kechirish muammolarini ochishga yordam beradi.

Likvidlilik korxonaning o‘z joriy aktivlari hisobiga o‘zining qisqa muddatli Qoriy) majburiyatlarini bajarishga layoqatliligini ko‘rsatadi. Balans aktivi “realizasiya qilinadigan”, ya’ni mol-mulkni istalgan vaqtda naqd pulga aylantirsa bo‘ladi. Balans aktivining moddalari yo‘q bo‘lib ketmay, balki bir shakldan boshqa bir shaklga o‘tadi. Balans passivining moddalari “uziladigan”, ya’ni ular qarzdorlik uzilishi tufayli “yo‘q bo‘lish” qobiliyatiga ega. Mana shunday “likvidlik” passivda realizasiya qilinadigan aktivlar bilan aks ettiriladigan majburiyatlami to‘lashni anglatadi.

Balans likvidligini aniqlash dolzarbligi korxonalarni bankrotlik oqibatida tugatish muammosi yuzaga keladigan bozor sharoitida alohida ahamiyat kasb etadi. Balansning likvidlik darajasini aniqlash uchun aktivning ma’lum muddatda to‘lanishi lozim bo‘lgan qismiga taqqoslanadi. Agarda aktiv moddalari realizasiya majburiyatlarini to‘lash uchun kifoya qiladigan summasini bersa, bu ma'noda balans likvid, ya’ni korxona to‘lovga layoqatli, aks holda esa u to‘lovga layoqatsiz hisoblanadi.

Balans likvidligini kerakli darajada bo‘lishi - bu korxona faoliyatini davom etishi, boshqa korxona va tashkilotlar - ta’minotchi, kreditor, bank organlari va davlat byudjeti bilan me'yoriy iqtisodiy aloqalami davom ettirish kafolatidir. Bozor munosabatlari murakkab bo‘lib, bu vaziyatda korxona balansi likvidlik xususiyatga ega va ega bo‘lmasligi mumkin. Balansning likvidligi tasodifan, vaqtincha, uzoq muddatli va doimiy bo‘lishi mumkin. Lekin amaliyot talabi - korxonalar balansi likvidlikka ega bo‘lishidir.

Balansning likvidlik xususiyati bozor munosabatlarining asosiy talablaridan biridir. Korxona likvidlik xususiyatiga ega bo‘lsa, bu korxona iqtisodiyot majmuasida faoliyat ko‘rsatishi mumkin. Agarda korxona balansi bu xususiyatga ega bo‘lmasa, u boshqa korxona va tashkilotlar bilan me’yoriy ravishda iqtisodiy aloqalami olib borolmaydi va faoliyat kechirishi og‘irlashib ketadi. Demak, balans likvidligi katta ahamiyatga ega bo‘lib, uni tahlil qilib turish obyektiv zamriyatdir.

Balansning likvidlik ko‘rsatkichlami aniqlash hisob-kitobi usulini 5.4-jadvalda keltiramiz.

jadvaI

Corxona balansi likvidligini tahlil qilishni hisob-kitob usuli

Download 355,37 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham: