4-Ma'ruza Optikaning asosiy qonunlari. To‟lqin optikasi

Shaffof jism deb nimaga 
aytiladi? 
Yorug`likni 
yaxshi 
o`tkazadigan 
moddalardan yasalgan jismlarga shaffof jism deyiladi. 
Ikki yoki bir tomoni sferik sirt bilan chegaralangan 
shaffof jismga
9.14-rasm linza deyiladi. Uni har qanday shaffof 
materialdan, hatto muzdan 
ham 
yasash 
mumkin. 
Linzalarda tasvir yasash 
uchun optik o`qqa parallel 
nurlar 
yuboriladi. 
Linzaning 
bosh optik o`qi deb
sferik 
sirtlarning 
O
1
va 
O
2 
markazlaridan o`tuvchi 
to`g`ri chiziqqa aytiladi. 

---

Linzalar qanday turlarga bo`linadi?
Linzalar qavariq va botiq linzalarga ajratiladi. 
Qavariq linza yig`uvchi, botiq linza sochuvchidir. Linzaning o`rta qismi chetlariga qaraganda 
yo`g`on bo`lsa qavariq, ya‟ni nurlarni yig`adi, agar o`rta qismi chetlariga qaraganda ingichka 
bo`lsa botiq, ya‟ni nurlarni sochadi. Linzalarning mana shu xususiyatidan amalda keng 
foydalaniladi. Masalan: Fatoapparatlarda yig`uvchi linzalar fotosuratga olinayotgan buyumni 
kichiklashtirgan tasvirni beradi. Sochuvchi linza kino apparatdagi kichik kadrdagi tasvirni yuzlab 
marta 
kattalashtirib 
beradi. 
 
 
Linzaning 
fokus 
masofasi 
deb 
nimaga 
aytiladi?
Linzadan o`tgan nurlar bir nuqtada yig`iladi. Bu nuqta linzning fokus masofasi deyiladi. Fokus 
nuqtani F harfi bilan belgilanadi. Linzaning markazi O nuqtadan F nuqtgacha bo`lgan masofa 
linzaning fokus masofasi deyiladi.
Botiq linzada tasvir hosil bo`lmaydi. Botiq 
linzada mavhum fokus mavjud. Sochilgan 
nurlarni go`yoki F nuqtadan chiqib kelayotgandek 
tasavvur 
qilish 
mumkin.