4-Ma'ruza Optikaning asosiy qonunlari. To‟lqin optikasi

Kogerentlik.
 
Ikki tirqish radiatsiyaning ikki manbai bo„lganida ular orasida interferensiya hosil 
bo„ladi. Ular kogerentlik manbalari deb ataladi, chunki ulardan taralayotgan to„lqinni, to„lqin 
uzinligi va chastotalari bir xil bo„ladi va xamma vaqt bir biri bilan bir xil fazada bo„ladi. Bunday 
bo„lishining sababi, to„lqinlar chap tomondagi ikki tirqish orasidan, bir manbadan keladi. 
Manbalar kogerentlikda bo„lganidagina interferensiya manzarasini ko„rish mumkin. Agar ikkita 
lampa tirqishning o„rni bilan almashtirilganida, interferensiya manzarasini ko„rib bo„lmas edi. 
Bir lampadan chiquvchi yorug„lik, ikkinchi yorug„likka nisbatan tasodifiy fazaga ega bo„ladi, va 
ekran ko„prok eki kamrok bir xil yoritilgan bo„ladi. Bir biri bilan xech qanday doimiy fazalar 
farqiga ega bo„lmagan ikki shunday manba kogerentlanmagan manbalar deyiladi.
 
Yupqa pardada interferensiya.
Yorug„lik interferensiyasini sovun pufakchasidan va suv 
yuzasidagi yog„ yoki benzin yupqa plenkasidan qaytgan yorug„likning turli ranglarda ko„rinishi 
signari kundalik hodisalarda kuzatish mumkin (10.19 rasm). Bu va boshqa hollardagi ranglar 
yupqa parda ikkita yuzasidan qaytgan yorug„lik interferensiya natijasi hisoblanadi. Bu effekt 
pardaning qalinligi yorug„lik to„lqin uzunligi tartibida bo„lganda kuzatiladi. Agar parda qalinligi 
yorug„lik to„lqin uzunligidan katta bo„lsa bu effekt ranglari aralashganga o„xshab ko„rinadi. 
 
Nazorat savollar 
 
1.
Gyuygens prinsipiga Frenelqandayqo„shimcha kiritdi? 
2.
Frenel zonalariqanday prinsip asosidaqurilgan? 
3.
£achon Frenel difraksiyasi hosil bo„ladi? 
4.
Nima sababdan tirqish katta bo„lganida difraksiya sodir bo„lmaydi? 
5.
Bitta tirqishdan hosil bo„luvchi Fraungofer difraksiyasiga to„lqin uzunligining ortishi va tirqish 
kengayishiqanday ta‟sir ko„rsatadi? 
6.
Difraksion panjaraning eng katta tartibiniqanday aniqlash mumkin? 
7.
Panjaradan ekranni uzoqlashtirsak difraksion manzaraqanday o„zgaradi? 
8.
Nima sababdan oq yorug„likdan foydalanganimizda faqat markaziy maksimum oq, yonidagilari 
esa turli ranglarga bo„yalgan bo„ladi? 
9.
Nima sababdan difraksion panjaradagi chiziqlar bir-biriga zich joylashgan bo„ladi? Nimaga ular 
ko„p sonli bo„lishi lozim?