4-Ma'ruza Optikaning asosiy qonunlari. To‟lqin optikasi

---

4-Ma'ruza 
Optikaning asosiy qonunlari. To‟lqin optikasi
Reja 
1.Yorug„likning to„liq qaytish hodisasi.
2.Linzalar. Yupqa linza formulasi.
3.Linza yordamida jismning tasvirini aniqlash. Linzaning optik kuchi. 
Ko„rish imkoniyati favqulodda juda muhim, chunki ko„rish orqali tashqi olamdan juda ko„p 
ma‟lumotlarni olamiz. Biz qanday ko„ramiz? degan savolni qo„yamiz. Yorug„likdan boshqa hech 
narsa, ko„zimizga tushganida ko„rish sezgisini hosil qilmaydi. Yorug„lik o„zi nima?
Kuzatishlarda ko„rish sezgisi orqali qay yo„sinda haddan tashqari ko„p hodisalarni korishga 
erishamiz. Quyida qaralayotgan bir necha mavzular predmeti yoruglik bo„ladi.
Shunday qilib yorug„lik –moddalardan chiquvchi ko„zga ko„rinadigan elektromagnit to„lqindir. 
Yorug„lik to„g„risida ikki xil nazariya mavjud bo„lib, bular Nyutonning “Korpuskulyar” va 
Gyugensning “To„lqin” nazariyalaridir. Nyuton nazariyasiga asosan yorug„lik zarralar oqimidan 
iborat. Gyugens nazariyasiga asosan yorug„lik to„lqin tabiatiga ega. Dastlab , Nyuton nazariyasi, 
keyinchalik Gyugens nazariyasi yorug„likni tushuntirishda ustun kelib turdi, lekin keyinchalik 
yorug„lik ikki xil tabiatga ega ekanligi ma‟lum bo„ldi. Yorug„lik moddadan chiqayotganda yoki 
moddaga yutilayotganida o„zini xuddi zarradek tutadi, fazoda tarqalayotganda esa o„zini 
to„lqindek tutadi [1]. 
Yorug„lik to„g„risida uchta asosiy qonuniyat mavjud: yorug„likni bir jinsli muhitda 
tarqalishi, yorug„likni qaytishi va yorug„likni sinishi. Bu qonuniyatlar optikaning geometric 
optika qismida o„rganiladi.
Geometrik optikada-
yorug„likning tabiati haqida so„z yuritilmaydi, uning to„g„ri chiziq bo„ylab 
tarqalish, qaytish va sinishqonunlari o„rganiladi.Oddiy ko„zoynakdan tortib, ulkan astronomik 
qurilmalardagi murakkab obektivlargacha bo„lgan barcha optik asboblarni yasashdagi hisob-
kitob geometrik optika qonunlari asosida amalga oshiriladi.