30. Cho’kindi jinslarni tasvirlash Siniq (klastik) jinslar

Gilli tog’ jinslari (pelitlar).
Fizik maydalanish va kimyoviy parchalanish jarayonida tog’ 
jinslari va minerallarning 0,01 mm dan ham kichik zarralarga maydalanib ketishi natijasida 
kolloidlardan yuzaga keladigan va pelitlar deb ataladigan juda katta jinslar gruppasi hosil bo'ladi. 
Pelitlar o'zlarining bir qator asosiy xususiyatlariga ko'ra siniq bo'lakli jinslardan ham, asl 
kimyoviy Cho’kindilardan ham keskin farq qiladi. 
Pelitlarning xossalari eritmada juda mayin 1-200 milli mikron atrofida bo'ladigan kolloid 
zarrachalarga bog’liq. Bunday zarrachalar cho'kmaydi. Susenlashgan eritmalar to'g’risida ham 
shunday deb aytish mumkin. 
Umuman, bir eritmadagi bir xil moddada zarrachalarning elektr zaryadi bir xil bo'ladi. 
Cho’kindilarning hosil bo'lishi uchun kolloid va suspenziyalashgan zarrachalar elektr zaryadini 
yo'qotib, birmuncha yirik dona hosil qilib, bir-biriga yopisha olish xususiyatini kasb etishi kerak. 
Bunday hodisa kolloid eritma zarrachalarining elektr zaryadlari qarama-qarshi bo'lgan boshqa 
eritma bilan uchrashganda kuzatilishi mumkin. Masalan, daryodan dengizga temir oksidli eritma 
yoki gilli moddalarning suspenziyasi oqib kelayotgan bo'lsa va ular dengiz suvida erigan natriy 
xlorid bilan uchrashsa dengiz tubiga cho'ka boshlaydi, ya'ni kaogulyatsiya sodir bo'ladi. 
Bir-biriga yopishgan va cho'kib tushgan kolloid zarrachalar, asosan gilli (pelit) jinslarni 
hosil qiladi. Gilli jinslar orasida qoldiq gillar va keltirilgan yoki asl gillar bo'ladi. 
Qoldiq gilli jinslar.
Turli jinslarning fizik va kimyoviy nurashi natijasida hosil bo'lgan 
materiallar, ba'zan o'z o'rnida qoladi (elyuviy) yoki bir oz siljib o'z o'rnidan ketadi va boshqa 
joyda to'planadi. Shunday yo'l bilan hosil bo'lgan jinslarga kaolinlar va lateritlar kiradi. 
Kaolinlar 
- juda toza, o'ta plastik va oq rangli kaolinit to'plamidir. Kaolinlar magmatik 
tog’ jinslaridagi dala shpatlarining kimyoviy nurashi (gidroliz) natijasida hosil bo'ladi. Bunday 
dastlabki kaolinlar o'zida, kvarts, slyuda va o'sha jins tarkibiga kiruvchi boshqa minerallarning 
donalari bo'lishi bilan farq qilib turadi.