30. Cho’kindi jinslarni tasvirlash Siniq (klastik) jinslar

Kimyoviy va organogen yo'l bilan hosil bo'lgan jinslar.
Turli kimyoviy jarayonlar, 
hayvonot va o'simlik dunyosining hayot faoliyati natijasida, shuningdek organizmlarning 
to'planib qolishi natijasida suvli sharoitda va ba'zan quruqlikda turli tuman jinslar hosil bo'ladi. 
Bu ikkala katta gruppa talaygina oraliq jinslar vositasida bir-biri bilan bog’langan bo'lib, ularning 
qanday paydo bo'lganligini hamma vaqt to'g’ri aniqlab bo'lmaydi. Ularni kimyoviy tarkibiga 
qarab aniqlash ancha qulaydir. Shunga kura, ularning orasida quyidagi jins gruppalarini: 
karbonatli, kremniyli, sul’fatli va galoidli, temirli, fosforli jinslar va kaustobioitlarni ko'rsatish 
mumkin. 
 
Karbonatli jinslar 
Karbonatli jinslar orasida ham organik va kimyoviy yo'l bilan hosil bo'lgan ohaktoshlar eng 
ko'p tarqalgandir. Ular qay yo'l bilan paydo bo'lganidan qat'i nazar, kal’tsitdan tuzilgan bo'ladi. 
Ohaktoshlardagi gil aralashmasi ko'paysa ular mergelga, qum ko'paysa qumli ohaktoshga va 
ohakli qumga aylanadi. Shuning uchun ham ohaktoshlarni sinashda NС1 kislotasidan 
foydalanish lozim. Ohaktosh kuchsiz NС1 ning bir tomchisidan qattiq qaynaydi; shuning bilan 
birga uning yuzasida, mergellardagi kabi kir dog’ qolmaydi. Strukturasiga qarab ohaktoshlar 
yirik donali, o'rtacha, mayda va har xil donali ohaktoshlarga, afanit (zich), tuproqsimon, oolitli 
bo'ladi. Ohaktoshlar kelib chiqishiga qarab organik va kimyoviy bo'ladi. Organiklari 
(organizmlarning chig’anoq va boshqa skelet qoldiqlaridan paydo bo'lgan) va fitogen (suv 
o'simliklaridan paydo bo'lgan) ohaktoshlarga bo'linadi. 
Organogen ohaktoshlar
. Organogen ohaktoshlar odatda tsementlashgan ancha qattiq 
jinslar bo'lib kavakli va hatto g’alvirsimon turlari ham uchraydi. Ularning organik yo'l bilan 
paydo bo'lganligiga hech qanday shubha tug’ilmaydi. Bu jinslar ko'zga yaqqol tashlanib 
turadigan mollyuskalar chig’anog’i va hayvonlar skeletlaridan yoki bo'lmasa suv o'simliklari 
qoldiqlari va ohak tuzlaridan tashkil topgan bo'ladi. Chig’anoq bo'laklaridan tashkil topgan 
ohaktoshlar organogen ohaktoshlar deb yuritiladi. Organogen ohaktoshlarning tasnifi qaysi 
gruppa organizmlari skeleti jins tashkil qiladigan bo'lsa, o'sha organizmning nomi bilan
nomlanadi. Shunga ko'ra, marjonli, braxiopodali, mshankali, gastropodali, tseletsipopodali, 
krinoidli, fuzulinali, numulitli va boshqa ohaktoshlarga ajratiladi. Mollyuskalar yoki 
gastropodalar chig’anog’i Yaxshi saqlangan ohaktoshlar