3-ma'ruza Mavzu: Oqsillar va aminokislotalarning inson ovqatlanishidagi fiziologik ahamiyati

Shakl: 2.10.Oqsillarning ikkilamchi tuzilishi: a) a-spiral (qalin chiziqlar - vodorod aloqalari); b) β-konformatsiya (R - aminokislotalar qoldiqlarining yon guruhlari)

peptid aloqalari guruhiga kiradi. Vodorod aloqalari kovalent ravishda bog'langan kichik musbat zaryadli vodorod atomi va ozgina zaryadli qo'shni atom (kislorod, azot) o'rtasida hosil bo'ladi. F-kerotin, ipak tolali oqsillarning ba'zi oqsillari hosil bo'ladi (3 ta shakllanish, xuddi bir-biriga burchak ostida joylashgan bir qator choyshablarni anglatadi (2.10-rasm)).

Vodorodning ko'pligi bilan bir qatorda, boshqa nisbatan zaif aloqalar, elektrostatik va hidrofobiklar proteinning ikkilamchi tuzilishini barqarorlashtirishda ishtirok etadi. Ushbu bog'lanishlarning energiyasi kovalent peptid va disulfid aloqalarining energiyasiga nisbatan past, ammo ularning ko'payishi tufayli ular makromolekulalarning barqarorligini ta'minlaydi va faol komplekslar (ferment-substrat, antijen-antikor, repressor-DNK) hosil bo'lishiga imkon beradi. Bunday aloqalarning tabiati sek. 2.11.

Elektrostatik tortishish ikkita qarama-qarshi zaryadlangan qutb guruhlari o'rtasida sodir bo'ladi, masalan, aspartik va glutamik kislotalarning yon zanjirlari va musbat zaryadlangan protonlangan asos (arginin, lizin, gistidin qoldiqlari). Ular vodorod aloqalaridan kuchliroqdir. Hidrofob aloqalar -CH2, -CH3 valin, leysin yoki fenil-alaninning xushbo'y halqalari ishtirokida yuzaga keladi. Ular polar bo'lmagan guruhlarning o'zaro kelishuvi bilan kosmosdan suvni chiqarib yuborish natijasida zaryad yig'ilishini anglatadi.

Vodorod aloqalari peptid aloqalarining muntazam ikkilamchi tuzilishini ta'minlaydi, boshqa kuchsiz kuchlar kamroq jalb qilinadi. Zaif kuchlar oqsilning uchinchi tuzilishini shakllantirishda muhimroqdir. Birinchi marta uchinchi tuzilma