3-ma'ruza Mavzu: Oqsillar va aminokislotalarning inson ovqatlanishidagi fiziologik ahamiyati

Shakl: 2.11.Zaif aloqalar: Vodorod:1 - peptid guruhlari o'rtasida; 2 - kislotalar va spirtli ichimliklar (seriya) o'rtasida; 3 - fenol va imidazol o'rtasida. Elektrostatik:4 - asoslar (arginin, lizin) va kislotalar (glutamik, aspartik) o'rtasida. Gidrofobik:5 - leysin, izolösin, valin, alanin ishtirokida; 6 - fenilalanin ishtirokida

miyoglobinga, keyin qon gemoglobiniga. Aminokislota prolinining mavjudligi sababli bu oqsil tarkibida muhim rol o'ynaydi. Burmalarda spiral struktura yo'q. Oqsillarning uchlamchi tarkibida aminokislotalar qoldiqlarining fazoviy joylashuvining umumiy xususiyati molekula ichidagi hidrofob guruhlarning, gidrofilik - uning yuzasida lokalizatsiyasi hisoblanadi.

Ko'p oqsillar to'rtlamchi tuzilishga ega. Bu bir xil yoki turli xil boshlang'ich, ikkilamchi va uchlamchi tuzilishga ega bo'lgan bo'linmalarning kombinatsiyasi. Subunitsalar bir-biriga bog'langan dankuchsiz kovalent aloqalar yordamida. Karbamid, kislotali va tuzli eritmalarning, yuvish vositalarining ta'siri ko'pincha oqsilning bo'linmalarga va biologik faolligini yo'qotishiga olib keladi. Ajralish qayta tiklanishi mumkin. To'rtlamchi tuzilishga ega bo'lgan oqsillarga misol sifatida laktat dehidrogenaza va glutamat dehidrogenaza fermentlari kiradi, ularning tarkibida mos ravishda to'rt va sakkizta bo'linmalar mavjud.

Aminokislotalar qoldiqlarining yon zanjirlarining kimyoviy tuzilishining o'ziga xos xususiyatlari va ularni kosmosda joylashishi, oqsillar biologik funktsiyalarni bajarganda, "yopish uchun kalit" tamoyiliga binoan oqsil bo'lmagan birikmalar bilan oqsil birikmalari bilan bir-birini to'ldiradi. Protein molekulasi tuzilishining birlashma shakllanishi mexanizmiga tegishli bir qator eksperimental dalillar mavjud

a-spirallar va katlanmış β-qatlamlar (2.12-rasm). Proteinni yig'ish bosqichlari ikkita vaqtincha hosil bo'lgan qisqa a- yoki β-spirallarni hosil qilishni o'z ichiga oladi, ular keyinchalik kompleks hosil qilish uchun barqarorlashadi. Burilish birliklari deb ataladigan aa, called, aβ komplekslari keyinchalik ikkinchi darajali strukturaning boshqa elementlari bilan o'zaro ta'sir qila oladigan mustaqil markazlar vazifasini bajaradi. Vazifa har bir alohida holatda funktsional faol protein tuzilishini shakllantirishga olib keladigan yo'lni iloji boricha aniqroq aniqlashdir.