3. 3-амалий: геодезик ўлчашлар моҳияти ва улар анқлиги ўлчаш хатолари классификацияси

Вазни бир бўлган ўлчашнинг ўртача квадратик хатоси. Тенг эмас аниқликдаги қатор ўлчаш натижаларини бир- бирига таққослашда ҳар бир қатор учун вазни бирга тенг бўлган ўлчашни ўртача квадратик хатосидан фойдаланилади.
Маслан, объект икки марта ўлчанган бўлсин, биринчи ўлчаш натижасининг вазни ўртача квадратик хатоси иккинчи марта ўлчаш натижасининг вазни хатоси эса дейлик, унда

Вазнлар нисбатини олсак:
.
эканлигини инобатга олсак:
,
бундан

Агар ўлчашлар сони n бўлса,

Бу тенгликларни ҳар бир ҳади йиғиндисини чиқарсак:



бундан

Бу формула вазн бирилиги хатосини ҳисоблаш формуласи бўлиб, ундан тенг эмас аниқликда ўлчаш натижасини баҳолашда фойдаланилади.
Тасодифий ҳақиқий ∆ хатолар учун (4. 40) формула қуйидаги кўринишда бўлади:

Эҳтимолий хатолар учун:

Умумий ўртача арифметик қийматни ўртача квадратик хатоси қуйидаги формула ёрдамида ҳисобланади :

(4. 43) ни (4. 42) асосида ёзишимиз мумкин:

Бурчаклар тўғрисида қисқа маълумот. Бир нуқтадан чиққан икки нур ОА ва ОВ орасидаги шаклга бурчак дейилади, нурларнинг бошига, яъни О нуқтага бурчак учи дейилади.
Доирани 1/360 бўлагига бир градус дейилади. Демак соат стрелкасини бир тўлиқ айланиши 360⁰ га тенг. Соат стрелкалари икки қўшни сонларда турган стрелкалар орасидаги бурчак 360⁰ ни 12 дан бирига, яъни 30⁰ га тенг бўлади. 1⁰ ни 60дан бир бўлагига бир минут (1), бир минутини 60 дан бир бўлагига бир секунд (“) дейилади: 1⁰=60¹; 1¹ =60¹¹; 1⁰=360¹¹.
Бурчак ишораси. Бир нуқтадан чиққан икки нурни бири соат стрелкаси йўналишига тескари айланса бурчак мусбат ҳисобланади, агарда соат стрелкаси йўналишида айланса бурчак манфий ҳисобланади.
4.1-шаклда бурчак АОВ=+90⁰; 4. 2 шаклда бурчак АОВ= - 90⁰;
4.3-шаклда бурчак АОВ=-270⁰; 4. 4 шаклда бурчак АОВ ни +450⁰ = +90° га тенг дейиш мумкин.