№3-, 4- mavzular. Berlganlar bazasi axritekturasi

«Talaba»  obyektining

  atributlari  faqatgina  familiya,  ism, 

otasining ismi, tug‘ilgan sanasi, fakulteti, yo‘nalishi va kursdan iborat bo‘lsin va shu 

atributlarga tegishli qiymat-lar majmuasini yozuv deb qabul qilamiz. Demak, N ta 

talaba  xususidagi  berilganlar  N  ta  yozuvdan  iborat  va  har  bir  yozuv  zaruriy 

ma’lumotni  beruvchi  k  ta  berilganlar  elementidan  iborat.  Quyida,  berilgan  bitta 

obyektni, ya’ni talabani «Talaba» obyektidan izlash misolida, berilganlar orasidagi 

bog‘liqliklarni ko‘ramiz. 

Familiyaning  o‘zi  yakka  holda  aniq  bir  talaba  xususidagi  hech  qanday 

ma’lumotni bermaydi, chunki bir xildagi familiyali talabalar ko‘p bolishi mumkin. 

Endi uni ism bilan birgalikda qaraylik. Fakultetda bir xildagi familiya va ismga ega 

bo‘lganlar ham bir nechta talaba bo‘lishi mumkin. Agarda qaralayotgan juftlikka, 

endi  otasining  ismi  qo‘shilsa,  bu  aniq  bitta  talaba  bo‘lishi  mumkin.  Lekin,  biz 

izlayotgan talaba bo‘lmasligi ham mumkin, chunki aynan xuddi shunday familiya, 

ism  va  otasining  ismiga  ega  bolgan  kamida  yana  bitta  talaba  bo‘lishi  mumkin, 

hattoki ikkalasi bitta kurs va guruhda o‘q'ishi mumkin. Atributlardagi berilganlar 

orasidagi  bunday  bog’lanish  juda  ham  kam  uchraydigan,  lekin  bo‘lishi  mumkin 

bo'lgan  holat.  Atributlarning  bunday  bog‘lanishi  ancha  mazmundor  bo‘ldi,  lekin 

ikkita yozuv bir xildagi qiymatlarga ega boldi. Demak, biz, izlagan talabamiz qaysi 

biri ekanligini hali aniqlab olmadik. Buning uchun mazmunni yanada boyitishimiz, 

xossa 

Obyekt 

Atributlar  

Berilganlar 

elementi 

Berilgan 

elementlar 

qiymati 

Atribut 

qiymati 

Haqiqiy dunyo 

Axborotlar 

Berilganlar  

---

ya’ni talaba xususida yana boshqa berilganlar bilan obyekt xususidagi ma’lumotlarni 

boyitishimiz va aniq mazmunga ega bo‘lishimiz mumkin. 

Aniq bir kollej elementlari to'liq va aniq mazmunga ega bo'lishi uchun, undagi 

atributlar  sonini  zaruriy  atributlar  bilan  to’dirish  kerak,  ya’ni  obvekt  xususidagi 

berilganlar qanchalik yetarli va aniq bo‘lsagina, berilganlar bazasidagi berilganlar 

asosida  tо‘g'ri  qaror  chiqarish  mumkin.  Chunki,  berilganlar  bazasidan  axborot 

tizimlarida  foydalanishning  asosiy  maqsadi berilganlarni  ishlovi natijasida  to'g'ri 

qaror qabul qilishdan iborat. Bu esa berilganlarning ahamiyati qanchalik muhim va 

har birining o'z о'ni borligidan darak beradi hamda atribut va berilganlar orasidagi 

bog‘lanishlarning naqadar ahamiyatli ekanligini kо‘rsatadi. 

Kattaliklarni berilganlar elementi bilan aloqasini va berilganlar 

elementlarining mos obyektlarning atributlari bilan aloqasini amalga oshirishning 

eng oddiy usuli ularni birgalikda cheklangan ketma-ketlik holatida saqlashdan 

iborat (2.2-rasm). Ushbu rasmda berilganlar elementlarining termasi va har bir 

elementning qiymati keltirilgan. Har bir satrda berilganlar elementlarining aniq 

bir obyektga tegishli qiymatlari keltirilgan. Ushbu obyektlar termasining nomi 

XIZMATCHI bo‘lsin.  

Har bir ustun aniq bir atribut bilan bog‘langan berilganlar elementining aniq 

bir turini ifodalaydi. Diagrammaning yuqori qismida to‘g‘ri to‘rtburchakdan 

tashqarida atributlarning nomlari yozilgan. Birinchi ustundagi berilganlar 

elementlari obyektlarni identifikatsiyalaydi. Obyektlarni identifikator-lovchi 

atributning nomi XIZMATCHI_RAQAMI. Taqdimot shaklida har bir atributdagi 

qiymatlarning formatlari berilgan. Ushbu rasmdagi formatlar  N  butun sonni, A 

matnli berilganini, V - ikkilik sanoq tizimidagi berilganni, raqamlar ularning 

o‘lchov birligini bildiradi. masalan: 

•

 

N6 – 6 ta raqamdan iborat butun son; 

•

 

A30 – 30 ta belgidan iborat matn; 

•

 

В1 - 1 bitdan iborat ikkilik son. 

        2.2-rasmdagi satrlarni tashkil etuvchi berilganlar elementlari o‘zaro 

bog'langan, ular