|
Uy xizmatkorlari - fuqarolarning xonadonida uy xo„jaligidagi ishlarni bajarish, ularga adabiyot va o„zga ijodiy faoliyatida texnikaviy yordam berish, boshqa xizmatlarni bajarish uchun shartnoma asosida ishlovchi shaxslar.
Uy xizmatkorlari bilan shartnoma yozma shaklda noma'lum muddatda ham, shuningdek besh yildan ortiq bo„lmagan muayyan muddatga ham yoki muayyan ishni bajarish vaqti uchun tuziladi. Agar ish qisqa muddatli xarakterda bo„lsa (oy mobaynida hammasi bo„lib 10 kuncha davom etsa) shartnoma tuzilmaydi. Shartnoma mahalliy mehnat organida taraflar imzolaganidan keyin 7 kundan kechikmay qayd qilinmog„i lozim. Shartnomani qayd qilish tartibi qonunchilik bilan belgilanadi. Uy xodimlari bilan tuzilgan shartnomani qayd qilgan organ mehnat daftarchalari yuritadi. Shartnoma bo„yicha bajarilgan ish vaqti umumiy mehnat stajiga qo„shiladi. Fuqarolarning o„zi bilan yaqin qarindoshlikda va quda-andalikda bo„lgan shaxslar bilan shartnoma tuzilishiga yo„l qo„yilmaydi. Biroq bu qoida 1-guruh nogironlariga (masalan, urush nogironlari, ko„zi ojiz nogironlarga) qarab turishni amalga oshiruvchi shaxslarga nisbatan joriy qilinmaydi. 18
Shartnoma taraflardan har birining tashabbusi bilan bu haqda ikki hafta oldin ogohlantirilgan holda bekor qilinishi mumkin. Shartnomani bajarishga oid nizolar tuman (shahar) sudi tomonidan ko„riladi. Ish vaqti va dam olish vaqti taraflarning kelishuvi bilan belgilanadi (belgilangan doiradagi xaftalik ish vaqti normasi-40 soat). Dam olish kunlarining soni har bir oyda yaklashba va bayram kunlari sonidan kam bo„lmasligi kerak. Uy xizmatkorlariga har yili kamida 15 kun muddat bilan haq to„lanadigan ta'til beriladi. Uy xizmatkorlarining mehnatiga taraflarning kelishuvi bilan, maishiy xizmat korxonalarida huddi shunday ishlarni (xizmatlarni) bajaradigan xodimlar uchun qo„llaniladigan tarif stavkalaridan (maoshlaridan) kelib chiqqan holda belgilanadigan miqdorda haq to„lanadi. Uy xizmatkori uchun ham davlat ijtimoiy sug„urta joriy etiladi. 19
Xulosa
Erkin iqtisodiy munosabatlar joriy etilayotgan sharoitda mehnat munosabatlari sohasida xodimlarni ijtimoiy-iqtisodiy va huquqiy jihatdan himoya qilishni ta'minlash dolzarb ahamiyat kasb etadi. Ayniqsa mehnatga oid munosabatlarni shartnomaviy tartibga solishning roli oshgan hozirgi bir paytda nafaqat qonunlar bilan, balki lokal normativ hujjatlar(jamoa shartnomalari, jamoa kelishuvlari, mukofotlash to„g„risidagi qoidalar) va mehnat shartnomasida xodimlarning qo„shimcha mehnat huquqlari belgilab qo„yilmoqda. Xodimlarning mehnat vazifalarini bajarish bilan bog„liq holda ularga taqdim etilgan huquqlarga rioya etish ish beruvchilar, shuningdek boshqa barcha nazorat qiluvchi organlar uchun majburiy hisoblanadi.
Fuqarolarning mehnat qilish huquqlarini amalga oshirish shakli sifatida mehnat shartnomasi muhim ahamiyat kasb etadi va ish beruvchilar bilan xodimlar o„rtasida mehnatga oid munosabatlarni yo„lga qo„yishda mehnat shartnomasini tuzishshga alohida talablar qo„yilganki, ularga rioya qilmaslik xodimlar huquqlarini buzish hisobalanadi hamda bozor iqtisodiyoti sharoitida bunday holatlar ularning iqtisodiy manfaatlariga jiddiy salbiy ta'sir qilishi mumkin.
Xodimlar mehnat vazifalarini bajarish bilan bog„liq huquqlari buzilgan yoki manfaatlariga zarar yetkazilgan degan xulosaga kelsalar o„zining buzilgan huquqlarini ish beruvchidan tiklab berishlarini so„rashlari hamda yetkazilgan zararni qoplashni talab qilishlari mumkin. Xodimlarning huquqlarini korxona doirasida himoya qilishda kasaba uyushmalari va xodimlarning boshqa vakillik organlari, shuningdek mehnat jamoalari katta rol o„ynaydi va ular bu sohada aniq vakolatlarga ega.
Shuningdek, xodimlarning huquqlari himoya qilinishida mehnat qonunchiligiga rioya qilishini nazorat qiluvchi tashkilotlar, xususan prokuratura organlari, mehnat huquq va mehnat texnika inspeksiyalari, davlat sanitariya, yong„indan himoya qiluvchi, konlarda mehnatni muhofaza qiluvchi bo„limlar faoliyati ham muhim ahamiyatga ega. Ular tizimli ravishda xodimlar mehnat huquqlariga ish beruvchi tomonidan rioya qilinishini muntazam kuzatib boradilar.
Xodimlar o„zining buzilgan huquqlarini turli davlat organlariga murojaat qilish orqali tiklash imkoniyatiga egalar. Jumladan, g„ayriqonuniy ravishda ishdan bo„shatilgan xodim ishga tiklash to„g„risidagi ariza bilan korxonaning yuqori turuvchi organiga, sud idoralariga murojaat qilishlar mumkinligi qonun bilan kafolatlangan.
Mehnat shartnomalarini tuzishda amaliyotda ko„pincha g„ayriqonuniy shartlar kiritish, ularni xodimlar tomonidan tan olinishi, mehnat shartnomalarini rasmiylashtirish muddatlariga rioya qilmaslik, o„z vaqtida buyruq chiqarmaslik hamda buyruq bilan xodimlarni tanishtirmaslik kabi salbiy oqibatlar odatiy holga aylanib qolgan va ular bartaraf etilishi lozim. 20
Do'stlaringiz bilan baham: | 
