2-mavzu: ontogenezning ilk bosqichlarida insonning psixik rivojlanishiga xos xususiyatlar mavzu opquv maqsadi : Tahlimiy

2-MAVZU: ONTOGENEZNING ILK BOSQICHLARIDA INSONNING pSIXIK RIVOJLANISHIGA XOS XUSUSIYaTLAR
Mavzu opquv maqsadi :
Tahlimiy: boplajak pedagoglarda tugpilish davr inqirozi, prenatal, chaqaloqlik, gopdaklik va ilk bolalik davri psixofiziologik, jismoniy SHuningdek, aqliy rivojlanishiga xos xususiyatlar haqida ilmiy bilimlarni hosil qilish.
Tarbiyaviy: boplajak pedagoglar ongiga insonning shaxs sifatida shakllanishida prenatal va chaqaloqlik davri psixofiziologik rivojlanishining ahamiyatini singdirish.
Rivojlantiruvchi: mavzuning tahlimiy va tarbiyaviy opquv maqsadlari asosida talabalar dunyoqarashini kengaytirish, prenatal va chaqaloqlik davridagi bolalarni psixologik rivojlanishini aniqlash kopnikma-malakalarini shakllantirish.
Reja:
1.prenatal va chaqaloqlik davridagi psixofiziologik xususiyatlar
2.Gopdaklik davrida jismoniy va psixik taraqqiyotning kechishi
3.Ilk bolalik davrida jismoniy rivojlanish.
4.Ilk Yoshdagi bolalarning aqliy taraqqiyoti.


3.1.prenatal va chaqaloqlik davridagi psixofiziologik xususiyatlar
Bolaning ona qornida paydo boplgandan tugpilgunga qadar bopladigan opzgarishlar homilaning prenatal ichki rivojlanishini tashkil etadi. Har bir davr ona qornida boplajak farzandning rivojlanish bosqichiga tegishli atama bilan nomlanadi. Ona qornida rivojlanish oprtacha 38 hafta davom etadi va 3 bosqichga, yahni zigota bosqichi, embrion bosqichi va homila bosqichiga boplinadi.
Zigota bosqichi (1-2 haftalik)
Birinchi haftaning oxiriga kelib, zigota onaning qon tomirlari bilan birlashadi, bu hodisa implantatsiya deb ataladi. Implantatsiya jarayonining tugallanishi uchun ikki xafta kerak bopladi, shundan sopng garmonal opzgarishlar boshlanadi, bu hayz koprishning vaqtinchalik topxtashiga olib keladi, ayol kishiga bu belgi uning homiladorligidan darak beradi. Zigotaning aylana oplchamlari 1 mmdan kamroq bopladi, uning hujayralari boplinishni boshlaydi.
Homila tanasi murtak diski hujayralaridan rivojlanadi, bu bosqichda murtak diski zigota markazida joylashgan hujayralar topplami koprinishida bopladi. Boshka hujayralar rivojlanayotgan organizmni himoya qiluvchi va oziqlantiruvchi asosli topqimalarni hosil qilishi zarur. Implantatsiya va hujayrlarning ajralib hosil boplishi zigota bosqichining tugallanishi belgilari boplib hisoblanadi. Zigota 36 xafta davomida murtakdan bola tugpilishigacha boplgan yoplni bosib optishga tayyor holga keladi.
Embrion bosqichi (3-8 hafta)
Bu ona qornida rivojlanishning yangi embrional davri odatda murtak hosil boplgandan keyin uchinchi haftadan boshlanib, sakqizinchi haftaning oxirigacha davom etadi. Bu vaqt davomida tana tuzilishi va ichki organlar rivojlanadi. Davr boshida embrionda uch qavat hujayralar tiklanadi. Tashki qavatda - ektodermadon sochlar, terining tashqi qavati va nerv tizimi rivojlanadi. Oprta qavatda - mezodermadon, muskullar, suyaklar va qon tomirlari tizimi hosil bopladi. Ichki qavatda yoki endodermadon ovqat hazm qilish tizimi va oppkalar rivojlanadi. Uch haftalik embrion bilan sakqiz haftalik embrion solishtirilganda uning koprinishida sezilarli opzgarishlarni koprishimiz mumkin. 3 haftalik embrion uzunligi 2 millimetrdan oshmaydi. Hujayralarning darajalarga boplinishi boshlanib, organizm kopprok salamandrani eslatadi. Opsish va rivojlanish tezlik bilan amalga oshadi, 8 haftalik embrionda kopzlar, ogpiz, qopl va oyoqlarni koprish mumkin, miya va nerv tizimi ham juda tez rivojlanadi, embrion yuragi bir oy avval opz faoliyatini boshlab yuborgan bopladi. Embrionda odamga xos organlar u yoki bu shaklda mavjud bopladi, lekin uning oplchamlari onaga sezilarli daraja bulmaydi.
Embrionga amnion suyuqligi bilan toplgan amnion qobigpi joylashadi. Amnion qobigpi embrionni himoya qilib, doimiy haroratini tahminlab turadi. Embrion ona bilan ikki tizimcha orqali bogplangan. Kindik tizimchasi embrionni yopldosh bilan bogplovchi qon tomirlaridan iborat. Yopldoshga qon tomirlar kindik tizimchasi orqali onaning qon tomirlarigacha etib boradi, lekin bevosita ular bilan birlashmaydi. Qon kindik qon tomirlarining barmoqsimon opsimtalari –qilchalar orqali oqadi. Qilchalar ona qon tomirlariga bevosita yaqin joylashgan, bu vitaminlarning optishi, SHuningdek, ona qoniga almashinuv mahsulotlarining diffuziya mexanizmi hisobiga ajralish imkonini beradi. Tana qismlari va organizm tizimlari embrional davrda shakllanadi va homila bosqichida opz vazifalarini samarali bajara boshlaydi. Tana qismlari va ichki organlar hosil boplishi bilan ona qornida rivojlanishning ikkinchi muhim bosqichi nihoyasiga etadi. Organlarning opz vazifasini bajara boshlashi navbatdagi oxirgi bosqichga topgpri keladi.