2-kurs 208- guruh nurqobilova sabohatning devitasiya konsepsiyalari

jamiyatdan ajralgan tip madaniy, an’anaviy maqsadlardan ham, ularga erishish uchun zarur bo’lgan institutsional vositalardan ham uzoqlashadi (masalan, piyonistalar, giyohvandlar va sh.k.);

isyonchi madaniy maqsadlarni va ularga erishish vositalarini tanlashda ikkilanadi; u me’yorlar va qadriyatlar yangi tizimini hamda ularga erishish uchun yangi vositalarni yaratish

niyatida mavjud maqsadlar va vositalarni rad etadi .
Axloqiy me’yorlar ko’pgina shaxslar bajarishni istaydigan harakatlarni taqiqlaganda, og’uvchi xulq-atvor boshqa fenomeni - oqlash me’yorlari paydo bo’ladi. Mazkur madaniy andozalar yordamida kishilar taqiqlangan muayyan istaklar va harakatlarni mavjud axloqiy me’yorlarni ochiqdan-ochiq buzmasdan amalga oshirishni oqlaydilar.

6. 
   Deviant va delinkvent xulq-atvor
   

Ijtimoiy me’yorlarni o’zlashtirish ijtimoiylashuv jarayonining negizidir. Mazkur normalarga rioya etish jamiyatning madaniy darajasini belgilaydi. Umum e’tirof etilgan me’yorlardan og’ish sotsiologiyada deviant xulq-atvor deb ataladi. Keng ma’noda “deviatsiya” a) yozilmagan me’yorlarga va b) yozilgan me’yorlarga mos kelmaydigan har qanday qilmishlar yoki harakatlarni anglatadi. Tor ma’noda “deviatsiya” nomuvofiqlikning birinchi tipigagina tegishlidir, ikkinchi tip esa delinkvent xulq-atvor degan nom olgan.
Ijtimoiy me’yorlar ikki xil bo’ladi:

1. 
   yozilgan me’yorlar - konstitutsiyada, jinoyat huquqida va boshqa yuridik qonunlarda rasman qayd etilgan me’yorlar bo’lib, ularga rioya etilishi davlat tomonidan kafolatlanadi;
   

R.K. Merton. Social Theory and Social Structure. - N.Y., 1957, p.140.

2. 
   yozilmagan me’yorlar - xulq-atvor norasmiy me’yorlari va qoidalari bo’lib, ularga rioya etilishi davlat tomonidan kafolatlanmaydi. Ular faqat mavjud an’analar, odatlar, etiket, xulq-atvor andozalari bilan belgilanadi.
   

Rasmiy me’yorlarni buzish delinkvent (jinoiy) xulq-atvor deb, norasmiy me’yorlarni buzish esa - deviant (og’uvchi) xulq-atvor deb ataladi. Deviant xulq-atvor nisbiy, delinkvent xulq-atvor esa mutlaqdir. Bir kishi yoki guruh uchun og’ish hisoblangan xulq-atvor boshqalar uchun odat tusini olgan bo’lishi mumkin. Oliy tabaqa vakillari o’z xulq-atvorini me’yor deb, boshqa tabaqalar, ayniqsa quyi tabaqalar vakillarining xulq-atvorini esa - og’ish deb hisoblaydilar. Deviant xulq-atvor nisbiydir, zero u faqat mazkur guruhning madaniy ma’yorlariga daxldordir. Biroq delinkvent xulq-atvor mamlakat qonunlariga nisbatan mutlaq xususiyat kasb etadi. Quyi tabaqa vakillari ko’cha talonchiligini pul topishning normal turi yoki ijtimoiy adolatni qaror toptirish yo’li deb hisoblashlari mumkin. Ammo bu og’ish emas, balki jinoyatdir, chunki mutlaq me’yor - talonchilikni jinoyat sifatida tavsiflaydigan yuridik qonun mavjud.