|
She’riyat tarjimasini qamrab olgan muammolarni mushohada qilingan ishlar ko‘p bo‘lishiga qaramay, nasrning badiiy tarjimasidagi ma’lum bir muammolarni o‘rganishga ancha kam vaqt sarflangan.
Misol uchun, tarjimon butun boshli tuzilish sifatida mazmunga urg‘u beradi. Quyidagi parchani ko‘ramiz: “Sehrli tog‘lar”ning muqaddimasida kamtar yosh yigit yozning qoq o‘rtasida uch oylik tashrifi bilan tog‘ga, u ona shahri Gamburgdan Grinsonning Kantonidagi Davoz-Platzga sayohat qiladi. Gamburgdan Davosgacha o‘ta uzoq bo‘lgan sayohat, haqiqatdan yashashga juda qisqa muddat. Bunda barcha turdagi mamlakatni kesib o‘tadi, vodiylarga tushadi, tepaliklarga chiqadi. Janubiy Germaniya yassi tog‘idan Konstansiya Ko‘ligacha tushadi. Chegarasiz chuqurlilar va poyonsiz to‘lqinlarni kesib o‘tadi (tarjimon H.T.Lov-Porter).
Bu tezkor, serg‘ayrat qator to‘rtta fe’lli uchta gapdan iborat harakat va holat o‘quvchini hikoya ichiga tortadi. Ish yuzasidan uyushtirilgan sayohat va yosh yigitning sayohati davomidagi qisqagina tashrif. Qisqa qilib aytganda, kuchli tasviriy kirish, kuchli mualliflik ishtiroki.
Bu tarjima muammosi uni nemis matni bilan qarama-qarshi qo‘yilganda va manba tili va tarjima tili versiyasi o‘rtasidagi farq o‘lchovini taqqoslaganda yuzaga keladi.
Ein einfacher junger Mensch reiste im Hochsommer von
Hamburg, seiner Vaterstadt, nach Davos-Platz im
Graubündischen. Er fuhr auf Besuch für drei Wochen.
Von Hamburg bis dorthinauf, das ist aber eine weite Reise;
zu weit eigentlich im Verhältnis zu einem so kurzen
Aufenthalt. Es geht durch mehrerer Herren Länder, bergauf
and bergab, von der süddeutschen Hochebene hinunter zum
Gestade des Schwäbischen Meeres und zu Schiff über seine
springende Wellen hin, dahin über Schlünde, die früher für
unergründlich galten.
Bu kirish qismining tarjimasida kitobxonga asarda keng ishlatilgan ko‘plab kalit so‘zlar berilgan. Bu, albatta, chegaralar bilan cheklanmagan, realistik dunyo tomonidan yuklangan, sog‘lik va xastalik, hayot va o‘lim, demokratiya va reaksiya, dramatik qarama-qarshiliklar o‘rtasidagi ideologik janglarni tasvirlagan.
Ketti Aleksandrning “Ishchi arilar muhabbati” nomli tarjimasida quyiagi so‘zlar bor (eslatma): Ruslarda birinchi nom (ism), patronim (sharif) va familiya bo‘ladi. Umimiy qabul qilingan usul – ism+otasining ismi, shunday qilib, Vasilisa Dementyevna, Mariya Semenovna. Ismlarning mayinlik (nafislik), hurmat yoki do‘stona xarakterga ega bo‘lgan qiqartmalari mavjud. Masalan Vasilisa – Vasya, Vasyuk; Vladimir – Volodya, Volodka, Volodechka, Volya. Shunday qilib, tarjimon iloji boricha Rossiyaning belgilangan tizimini tushuntirib beradi, ammo bu eslatma aniq hisoblash jarayoni vaqtida juda katta yordam beradi. Keti Porger nomlarning tarjima tili variantidagi o‘zgarishlarni saqlaydi va ingliz kitobxoni vaqt o‘tgan sayin hayratlanarli nomlarga duch keladi. Manba tili tizimi tarjima tili tizimiini o‘zgartiradi bu esa natijada faqatgina tartibsizlik hamda o‘qish jarayonini qiyinlashishiga olib keladi. Bundan tashqari, Boris Uspenskiy ham o‘zining qimmatli “tarkib poetikasi” kitobida rus tilidagi nomlarning tasavvur bilan bog‘liq belgilarini ko‘rsatib bergan.
Tarjima vaqtida, tarjimon uchun tizim emas, balki belgilash tizimining vazifasi juda muhim. Bu esa ingliz kitobxoni uchun unchalik foyda bermaydi. Inglizcha belgilash tizimi butunlay boshqacha, tarjimon juda e’tiborli bo‘lishi kerak. Robert Adams25 aytganidek, Parij London yoki Nyu-York bo‘lolmaydi, Parij bo‘lishi shart. Bizning qahramonimiz ham Piter emas, Pirr bo‘lishi shart; u kokteyl emas aperativ ichishi kerak va Kents emas, Galoyzes chekishi kerak. Boshqa tarafdan, agar Lediga maftun bo‘lib, Madam deb murojaat qilsang, nodonliging shundoqqina bilinib qoladi. Ekvivalentlik muhokamasida o‘xshashlik tushunchasi manba tili va tarjima tili o‘rtasida o‘z qiymatini yo‘qotgan bo‘lishi mumkin. Shuning uchun tarjimon avval manba tili tizimining vazifasini aniqlab olib, keyin aynan o‘sha vazifani bajaradigan tarjima tili tizimini topishi kerak.
Do'stlaringiz bilan baham: |
