Physics Leaflets Optika

---

LD
Physics 
Leaflets
Optika
To
’
qin optikasi 
Maykelson interferometri
P5.3.4.1
Maykelson interferometrini 
lazer optik tayanch plitaga 
o’rnatish
Umumiy ma’lumotlar 
Interferometriya ni
hoyatda aniq va sezgir o’lchash metodi 
hisoblanadi, 
masalan uzunlikning o’zgarishini, zichlik 
darajasini, sindirish ko’rsatgichlarini va to’lqin uzunligini. 
Maykelson interferometri ikki nurli interferometrlar oilasiga 
mansub. Uning ishlashi quyidagicha: 
Bu esa o’z navbatida interferension manzaraning o’zgarishiga 
olib kelib, u orqali, agar boshqa miqdorlar doimiy qolsa, 
sindirish ko’rsatgichining yoki optik yo’lning har qanday 
o’zgarishi haqida xulosa qilish imkoni bo’ladi.
Demak, sindirish ko’rsatgichi doimiy qolsa, biz geometrik 
yo’ldagi farqni aniqlashimiz, masalan issiqlik yoki elektr yoki 
magnit maydonlari sababli materiallar o’lchamining 
o’zgarishini aniqlashimiz mumkin. Boshqa tarafdan, agar 
geometrik yo’l doimiy qolsa, sindirish ko’rsatgichini, hamda 
sindirish ko’rsatgichiga ta’sir qiladigan bosim, temperatura 
yoki zichlikning o’zgarishi kabilarning miqdorini va ta’sirini 
aniqlashimiz mumkin.
Lazer nurining to’lqin uzunligini o’lchash uchun bitta yassi 
ko’zgu nozik sozlash mexanizmidan foydalanib siljitiladi;
Bu o’zgartirish mos nurning optik yo’lini o’zgartiradi. 
Bunday siljitish davomida interferension chiziqlarning siljishi 
yarim shaffof ekranda kuzatiladi. Bu hodisani baholash 
uchun, yassi ko’zgu siljiganda, kuzatish ekranidagi 
qo’zg’almas nuqtadan o’tayotgan maksimumlarni yoki 
minimumlarni hisoblashimiz mumkin.
Talabga javob beradigan manbadan kelayotgan kogerent 
yorug’lik nuri optik komponentda ikki qismga ajraladi.
Nurning bu qismlari turli yo’llardan harakatlanadi, bir-biridan 
qaytib, boshqa optik komponentga yo’naladi va ular bu yerda 
ustma-ust tushib bir-biri bilan birikadi. Natijada interferension 
manzara yuzaga keladi. 
Agar bu nurlar birining yo’li uzunligi, 
ya’ni sindirish ko’rsatgichi va geometrik yo’l natijasida o’zgarsa,
bu o’zgarmagan nurga nisbatan faza siljishiga olib keladi
.
Rasm. 1: Interferension manzaraning yarim shaffof 
ekrandagi fotografiyasi.
1