14-mavzu: Nutq madaniyatini egallashning usul va yo‘llari. Nutqqa tayyorgarlik ko‘rish. Nutq texnikasi Reja

Tinglovchilarning diqqatini tutib turish usullari: 
1)
diqqat qilishni talab etish; 
2)
savol bilan murojaat qilish; 
3)
nutqdan to‘xtab pauza qilish; 
4)
ritorik so‘roq; 
5)
badiiy adabiyotdan misollar keltirish, maqollar, iboralar va yumordan foydalanish. 
Demak, notiq nutqqa tayyorgarlik ko‘rishda tayyor materialga o‘z shaxsiy fikr- 
mulohazalarini qo‘shib, uni tartibga solib, nimani va qanday gapirishi haqida 
o‘ylab olsa, ya’ni nutqqa tayyorgarlik ko‘rish usullarini puxta egallasa, nutq 
muvaffaqiyatli chiqadi. Napoleon shunday degan: “Urush san’ati – bu ilm, agar har 
bir narsa oldindan o‘ylanmagan va hisoblanmagan bo‘lsa, barchasi barbod 
bo‘ladi”. Nutq ham shunday. Unda hamma narsa oldindan reja qilingan bo‘lishi 
kerak. 
Notiq 3 holatda hayajonlanishi mumkin: 
1.
Notanish auditoriyadan qo‘rqishi mumkin. 
Bunda notiq nutq so‘zlashni boshlashdan avval “Men mavzuni yaxshi bilaman va ular 
meni tinglashadi” deb o‘zini ruhlantirishi lozim va jarangdor ovozda nutq so‘zlashi 
kerak. YOqimtoy odamlarni topib ularga qarab g‘ayrat bilan gapirsa, tinglovchilar 
notiqni qo‘llab-quvvaytlaydilar. 
2.
YAxshi tayyorgarlik ko‘rmagaligini sezish hissi. 
Bu holatda eng yaxshi bilgan fikrlarni aytib, ikkilanganlaringizni tashlab keting. 
3.
Ijodiy hayajonlanish. 
Bu tabiiy hayajonni engish shart emas, bunday hayajon samimiy va tabiiy bo‘lgani uchun 
nutqqa o‘zgacha joziba beradi. 
Hayajonni bosishning amaliy yo‘llari: 
-nutq his-hayajonini kuchaytiring; 
-nutq jarandorligini kuchaytiring; 
-nutq energiyasini oshiring; 

---

-bir vaqtning o‘zida og‘iz va burun bilan nafas oling; qo‘l 
yoki oyoq barmoqlarini qimirlating; 
stul, minbar yoki partaning chetini ushlang; 
-tangani kaftingizda siqing; 
-bo‘r yoki ko‘rsatkichni oling; 
-taxtaga mavzu yoki sana kabilarni yozing. 
Tinglovchilarga muhim informatsiyalarni bermoqchiligingizni, eng asosiy fikrlarni 
aytmoqchiligingizni 
sezdiring 
va 
sizning 
vazifangiz 
asosiy 
mazmunni 
tiglovchilarga etkazishdan iboratligini his qiling. Bu vaqtda boshqa narsalar muhim 
emasligini yodda tuting.