13-mavzu. Turli bozorlarda narxlarni shakllantirish

P
max
 
$/Q 
P* 
P
C
 
MC 
MR 
D=AR 
Q* 
Q** 
Q 
P 
Bitta P* narxdagi 
o’zgaruvchan foyda
 
Bitta P* narxdagi iste’molchi 
ortiqchaligi 
 
Mukammal narx 
diskriminatsiyasidan 
qo'shimcha foyda
 

---

har bir haridordan tovarga qancha pul tulashga tayyor ekanligini undan suragan taqairda 
ham vijdonan to’g’ri javobni ola bilmas edi. Haridorning tovarni kimmat bo’lmagan 
narxda olishga tayyor ekanligini bayon etishi uning manfaatlariga mos keladi. (Haridor 
shunday qapsa tovarga past narx kuyishadi). Amalda narxning mukammal 
diversifikatsiyasi deyarli mumkin bo’lmaydi. Biroq, gohida firmalar uz haridorlari uchun 
zabiralangan narxni hisoblash asosida turli narxlarni belgilab, ideal diversifikatsiyani 
amalga oshirishi mumkin. Bu shifokorlar, yuristlar, buxgalterlar yoki arxitekgorlar kabi 
mutaxassislar uz holicha “firma” bo’lib, uz mijozlarini yaxshi bilgan taqairdagina 
bo’lishi mumkin. Shunday bo’lganda bo’lg’usi mijozlar harid imkoniyatini baholashi va 
differentsiyalashgan (farklangan) xizmat hakini o’rnatishi mumkin. Masalan shifokor 
daromadi past, bemordan kam haq olishga rozi bo’ladi, chunki uning imkoniyatlari oz. 
Ammo u daromadi ko’p va katta miqdordagi pulga sugurtalangan kishidan ko’p pul talab 
qalishi mumkin. Buxgalterni olsak u o’z mijozi uchun daromad soligi tulash xususida 
hisobot to’zishni tugallagan bo’lsa, eng kulay ahvolda bo’ladi, chunki u mijoz xizmati 
uchun qancha pul tulay olishini aniqoq belgilashi mumkin. 
13.3-rasm. Iste’molchi daromadiga bogliq bo’lgan narx diversifikatsiyasidan amalda foydalanish 
13.3-rasm shunday diversifikatsiyani namoyish etadi. Narx bozor sharoitida 
shakllanganda edi, u P
4
darajasida o’rnatilgan bo’lar edi.
 
Buning urniga oltita har xil narx belgilanib, ulardan eng kami bo’lgan R
6
chegarali 
harajatlar talab egri chizishni kesib utgan erda joylashgan. Shunday vaziyatda R4, ga teng 
va undan yuqori narxda pul tulashga kshchir bo’lmagan haridorlar yutib chiqatsilar, 
chunki ular har xolda tovarni harid etib, hech bo’lmaganda qandaydir iste’molchi 
yutugiga erishadilar. Amalda, agar narxlar diversifikatsiyasi etarli miqdordagi yangi 
haridorlarning bozorga kirib borishiga imkon bersa, yalpi farovonlik ortadi va shunday 
qalib ishlab chiqaruvchi ham, iste’molchi Ham yutuqaa erishadi.