13-mavzu. Turli bozorlarda narxlarni shakllantirish

 
 

---

13.1 Iste’molchi yutugini qo’lga kiritish 
Biz ko’radigan narx shakllantirish barcha strategiyasining bitta umumiy belgisi 
bor, u ham bo’lsa iste’molchi yutugini qo’lga olib, uni ishlab chiqaruvchi ixtiyoriga 
o’tkazishdir. Buni 13.1-rasmdan aniq ko’rish mumkin. 
13.1-rasm. Narx va ishlab chiqarish hajmiga bog’liq holdagi iste’molchi yutugining qo’lga kiritish 
Aytaylik firma hamma ishlab chiqarilgan mahsulotini yagona narxda sotadi. 
Foydani maksimumlashtirish uchun firma narx R* va o’zining chegarali harajatlari va 
daromadlari egri chiziqaari kesishgan joyga tutri kelgan mahsulot chiqarish miqdori Q* 
ni tanlab oladi. Shuning o’zidayoq firma foyda olib ishlagan bo’lar edi, biroq uning 
rahbarlari qanday qilib firmaga yanada ko’proq foyda keltirish xususida bosh qotiradilar. 
Ayrim haridorlar talab egri chiziganing A bo’lagida tovar uchun R* narxga nisbatan 
yuqoriroq haq to’lashlari mumkinligini ular biladilar. Ammo narxning oshishi firma 
o’zining ayrim haridorlaridan ajralib qolishini, tovar sotish hajmining qisqarishini va 
foyda pasayishini bildiradi. Xuddi shu kabi boshqa bo’lg’usi haridorlar firma mahsulotini 
olmay kuyadilar, chunki ular tovar uchun R* singari yuqori narxda pul tulashga qodir 
bo’lmaydilar. Biroq ko’pchilik haridorlar R* dan past, lekin firmaning chegarali 
harajatidan yuqri bo’lgan narxni ma’kul deb topadilar. (Bu haridorlar talab egri 
chizigining V bo’lagida bo’ladilar). Firma narxni pasaytirib, uz tovarlarini V guruhdagi 
haridorlarga sotadi, lekin bunday bo’lganda firma o’zining doimiy haridorlariga tovar 
sotishdan kam daromal kuradi va foyda pasayadi
1
.
1
Robert S. Pindyck, Daniel L Rubinfeld. Microeconomics 7e ch11. 
Q
Q*
B
A 
MC