13-mavzu. Turli bozorlarda narxlarni shakllantirish

13.2-rasm. Iste’molchi daromadiga bog’liq holda narxni mukammal diversifikatsiyalashdan kelgan 
qo’shimcha foydaning rasm tasviri 
Agar firma narxning mukammal diversifikatsiyasiga qo’l ursa, unda nima bo’ladi? 
Har bir haridor uchun u tulay oladigan narx belgilanar ekan, chegarali daromad egri 
chizigi endi firmaning qancha maxsulot ishlab chiqarish xaqadagi qaroriga bogliq emas. 
Buning urniga har bir qo’shimcha maxsulot birligini sotishdan kelgan qo’shimcha 
daromad narx funktsiyasining uzginasi bo’ladi, bu narxga binoan esa tovarga pul tulanadi 
va natijada chegarali daromad egri chizigi talab egri chizigiga mos keladi. Biroq, narx 
diversifikatsiyasi harajatlar tarkibiga ta’sir etmaydi va har bir qo’shimcha birliqaagi 
maxsulotni chiqarish harajati chegarali harajatlar egri chizishchda ifodalanadi. Demak 
har bir qo’shimcha maxsulotni ishlab chiqarish va sotish keltirgan foyda endilikda talab 
bilan chegarali harajatlar o’rtasidagi farqaan iborat bo’ladi. Talab chegarali harajatlardan 
qancha ortiq bo’lsa, firma ishlab chiqarishni shungacha kengaytirib foydani oshirishi 
mumkin. Firma ishlab chiqarish hajmi Q** ga erishmaguncha shunday qaladi ham. 
Ishlab chiqarish hajmi Q** ga etganda talab chegarali harajatlarga teng bo’ladi va ishlab 
chiqarishni yanada ko’paytirish foydani keskin kamaytirib yuboradi. Jami foyda 
endiliqaa talab egri chiziga bilan chegarali harajatlar egri chiziga orasidagi yuzaga teng 
bo’ladi. 13.2-rasmga qaraydigan bo’lsak jami foytsa ancha ko’paydi. (Narxni 
diversifikatsiyalash keltirgan qo’shimcha foyda chiziqaar tortilgan yuzaning ung 
tomonida kursatilgan). Shuni aytish joizki, xdr bir haridor uchun u tulashga tayyor narx 
belgilanganligi sababli firma iste’molchi yutugini butunlay uz kuliga kiritib oladi. 
Biroq firma har bir haridor uchun alohida narx belgilay olishi amri mahol. (Bu 
tovarning fakat bir necha haridori bo’lgandagina mumkin). Birinchidan, firma odatda har 
bir haridor uchun rezervlangan narx qanday bo’lishini bilmaydi. Ikkinchvdan, agar firma