13-mavzu. Turli bozorlarda narxlarni shakllantirish

2-
bl
3-
blok 
Q 
MC 
MC
2
 
M
C
1
 
D
2
=
AR
2
 
P
1
 
P
2
 

---

olishi mumkin. Nima uchun bir uram fototasma narxini shundaygina 50 tsentga tushursa 
bo’lmaydimi? Gap shundaki, faqat narx o’zgarishiga sezgirlik bilan javob beruvchi 
haridorlargina narxdan siylov surovchi talabnomani yuborib uzlarini ovora qaiishlari 
mumkin. 
13.1-jadval 
Talonlardan foydalanuvchi va ulardan foydalanmaydigan haridorlarda narxga bog’liq 
talabning o’zgaruvchanligi 
Tovarlar
Narxga bog’liq talabning o’zgaruvchanlik 
koeffitsient 
Talovdan
foydalanmaydiganlarda
Talondan 
foidalanuvchilarda 
Xojataona qgozi
-0,60 
-0,66 
To’la pardozlash ishi (nabivka/ otdelka)
-0,71 
-0,96 
Shampun
-0,84 
-1,04 
Ovqat tayyorlash va salatlarga 
mo’ljallangan yog’
-1,22 
-1,32 
Tushlik ovqt uchun quruq qorishma
-0,88 
-1,09 
Tort tayyorlash uchun qorishma
-0,21 
-0,43 
Mushuklar uchun konserva
-0,44 
-1,13 
Yangiligicha muzlatilgan ovqat 
mahsulotlari
-0,60 
-0,95 
Jelatin
-0,97 
-1,25 
Spagetti uchun qayla
-1,65 
-1,81 
Mikser konditsioner
-0,82 
-1,12 
Shorrvalar
-1,05 
-1,22 
Xotdoglar
-0,59 
-0,77 
Shunday yul bilan haridorlarni aniq guruhdarga ajratish mumkinmi? 1jadvalda 
talonlardan foydalanuvchi va ulardan foydalanmaydigan haridorlarning narxga bogliq 
talablarini butun bir qator tovarlar assortimenti (turlari) bo’yicha o’zgaruvchanligini 
statistik tadqaq etish natijalari keltirilgan. Bu tadqiqot talonlardan foydalanuvchilar 
narxga sezgirroq bo’lishlarini tasdiqaydi, mazkur tadqaqot, shuningdeq ikki guruh 
haridorlar talabining uzgaruvchanligi farqaanishini hamda bu farq tovarlarga tadbiqan 
qanday chegarada uzgarib turishini tasdiqaaydi. Uzgaruvchanlikning bu xisob-kitoblari 
firmalar qanday narx belgilashlari va talonlar yordamida narxdan qancha siylov berishlari 

---

kerakligini uz-o’zidan kursatib bermaydi, chunki bu xisobkitoblar firmaning ayrim 
tovarlariga bo’lgan talabga emas, balki bozor talabiga daxldordir. Masalan, 13.1-
jadvalning ma’lumotlariga ko’ra tort tayyorlashga muljallangan qrishmaga talabning 
Uzgaruvchanligi talondan foydalanmaydigan haridor uchun — 0,21, talovdan 
foydalanuvchilar uchun esa — 0,43 bo’lgan. Ammo eng tanilgan sakkizta yoki unta 
qrishmalardan har qandayiga bozor talabining uzgaruvchanligi keltirgan har bir 
raqamdan anchagina (8-10 baravar) ko’p bo’ladi. Shu sababli tort tayyorlashga 
muljallangan korishmaning har qnday naviga bo’lgan talabning uzgaruvchanligi 
talonlardan foydalanuvchilar uchun — 4 ga yaqan, talonlardan foydalanmaydiganlar 
uchun — 2 bo’lishi mumkin. 11.2. tenglama asosida talonlardan foydalanmaydiganlar 
uchun narx undan foydalanuvchilar uchun belgilangan narxdan 1,5 marta yuqri bo’lishini 
aniklab olishimiz mumkin.
Boshqacha aytsak bir korobka (kuticha) tort tayyorlashga muljallangan qrishma 1,5 
dollarga sotilsa, kompaniya 50 tsentlik siylovi bor talonlarni taklif etishi mumkin bo’ladi.