12-Mavzu. Iqtisodiy o’sish: kapital jamg`arilishi va aholining o’sishi

Solow Modelida aholing o’sishi Eskirish va aholi o'sishiga ishchi boshiga kapitalning kamayishi sabab bo’ladi. Agar aholini o’sish darajasi n va eskirish darajasi d bo’lsa keyin (d+n) k ishchi boshiga kapital darajasini o’zgarmagan holdagi investitsiya bo’ladi. Iqtisodiyot barqaror holatda bo’lishi uchun investitsiya sf(k) eskirish va aholini o’sishini (d+n)k o’rnini to’ldirishi kerak. amortizatsiya va aholining ta'siri o'sishi (d + n) k. Bu ikki egri chiziqni kesishishini ifodalaydi.

Iqtisodiyotning barqaror holati ishchi boshiga kapital k o`zgarmas bo`ganidir. Avval ko`rganimizdek barqaror holat qiymati kk* ni ifodalaydi. Agar k

¹³Matematik eslatma: Rasman k o'zgarish uchun tenglamaninghisobini bir oz o’zgartiradi. Vaqt birligida k o'zgarish dk / dt = d (K / L) / dt ekanligini unutmang. Standart qoidalarini hisoblagandan so'ng biz dk/dt=(1/L) (dK / dt) – (K/L²)(dL/dt). Endi bu dalillarni keyingi tenglama bilan birlashtirib:dK/dt = I − dK and (dL/dt)/L = n. Manipulyatsiyasi, bu bir oz keyin matnda tenglamani ishlab chiqaradi.

k* ga qaraganda kamroq bo`lsa investitsiyani to`lqinlanishiga qaraganda investitsiya yuqoriroq bo`ladi shuning uchun k o`sadi. Agar k k* ga qaraganda yuqoriroq bo`lsa investitsiyani to`lqinlanishiga qaraganda investitsiya kamroq bo`ladi shuning uchun k kamayadi.
Barqaror holatda ishchi boshiga haqiqiy kapitalda investitsiya natijalari ijobiy bo`lsa aholi o`sishi va eskirish tasiri salbiy balansga ega bo`ladi.
O`shanda k*, =0vai*=dk*+nk*.Barqaror holatda qachonlardir iqtisodiyotdainvestitsiyani ikkita maqsadi bor.
Bazilari (dk*) eskirgan kapitalni boshqattan joylashtiradi va qolganlari (nk*) kapial miqdorining barqaror holati bilan yangi ishchilarni taminlaydi.

Aholi o`sishining natijalari

Aholining o`sishi Iqtisodiy o`sishning Solou modelini uch xil usluda o`zgartirish mumkn. Birinchidan, u bizni iqtisodiy o`sishni yaqinroq tushunishga olib keladi. Barqaror holatda aholining o`sishi ishchi boshiga ishlab chiqarsih va kapital doimiy bo`ladi. Chunki ischilar darajasining o`sishi n balki umumiy kapital va umumiy ishlab chiqarish hajmini ham o`sishini taminlash kerak. Garchi aholining o`sishi turmush drajasi faravonligini tushuntirib bera olmaydi (chunki aholi jon boshiga to`g`ri keladigan ishlab chiqarish o`zgarmasdir), bu ishlab chiqarishning umumiy hajmida o`sishni taminlashni tushunishga yordam beradi.

Ikkinchidan, aholining o`sishi nima uchun bazi mamlakatlar boy boshqalari kambag`alligi uchun bizga boshqa bir tushunishni beradi.aholi o`sishi ortishini natijalarini muhokama qilaylik. 12-2 rasmda ko`rinib turibdiki n1 dan n2 ga aholining o`sish darajasi kuchayishi aholi jon boshiga to`g`ri keladigan kapitalni k*1 dan k*2 darajada barqaoro holatni kamaytiradi. Chunki k* kamroq bo`ladi, chunki y*=f*(k*)aholi jon boshiga to`g`ri keladigan ishlab chiqarish ham kamayadi. Shuning uchun Iqtisodiy o`sishning Solou modelida yuqori suratda aholisi o`sgan mamlakatlarda aholi jon boshiga to`g`ri keladigan YAIMning miqdori kamayishi bashorat qilinadi. Aholini o`sish darajasi o`zgarishi tejash darajasini o`zgarishiga o`xshash, aholi jon boshiga to`g`ri keladigan daromad natijasi bor ammo aholi jon boshiga to`g`ri keladigan daromad darajasi barqaor holatda o`sishga tasir qilmaydi.

Nihoyat kapital darajasining oltin qoidasi (istemolni maksimallashtirishda) ko`rsatgich aholining o`sishiga tasir qiladi. Bu mezonning o`zgarishida aholi jon boshiga to`g`ri keladigan istemol quyidagiga teng.
c =y – i.
Chunki barqaror holatda ishlab chiqarish hajmi f(k*) va barqaror holatda
investitsiya + n)k* bo`ladi, biz arqaror holatda istemol darajasini quyidagicha ifodalaymiz.
c* =f (k*) - ( + n)k*
oldingidek ulkan kelishuvdan foydalanib istemolning maksimal darajasi k*
ni o`z ichiga oladigandek formula.
MPK = - n,
Yoki mos ravishda
MPK – = n.
Barqaror holatda oltin qoida kapitalning marjinal mahsuloti sof eskirishda aholining o`sish darajasiga tengdir. Butun dunyo bo`ylab aholining o`sishi.

1. 
   Solou o’sish modeli uzoq muddatda iqtisodiyotning jamg’arish darajasi ko’rsatkichlari capital hajmining miqdorini va ishlab chiqarish darajasini tasvirlab beradi. Jamg’arishning yuqori darajasi kapitalning yuqori darajasi va ishlab chiqarish hajmining yuqori bo’lishiga bog’liqdir.
   
2. 
   Solou modelida jamg’arish darajasining kuchayishi aholi jon boshiga to`g`ri keladigan daromadga ta’sir qiladi: bu ma’lum bir vaqtda tez o’sish davri bo’ladi, ammo oxir oqibatda yangi barqaror holatga sekinlik bilan o’sish orqali erishiladi. Shuning uchun yuqori osish darajasining davom etishiga qaramay barqaror holatda ishlab chiqarish hajmining baland bo’lishi iqtisodiy o’sishni jamg’arma yatishga sabab bo’la olmaydi.
   
3. 
   Barqaror holatda iste’molning yuqori bo’lgan kapital darajasi “Oltin qoida dajasi” deb ataladi. Agar iqtisodiyotda barqaror holatda oltin qoidaga qaraganda ko’proq kapital bo’lsa o’shandan keyin jamg’arish darajasining kamayishi keying vaqt davomida iste’molni oshiradi. Va aksincha, agar iqtisodiyotda barqaror holatda Oltin Qoidaga qaraganda kapital kamroq bo’lsa o’shandan keyin Oltin Qoida darajasiga erishish investitsiyani kuchaytiradi va shu tariqa joriy avlod uchun iste’mol kamroq bo’ladi.
   
4. 
   Solou modeli hayot tarsi standartlarining uzoq muddatli ko’rsatkichlarida aholining o’shini iqtisodiy darajasini tasvirlaydi. Solou modeliga ko’ra, aholi o’sish darajasining yuqori bo’lishi aholi jon boshiga to`g`ri keladigan ishlab chiqarish va kapitalning barqaror holatini kamroq bo’lishini taqozo etadi. Boshqa nazariyalar aholi o’sishining boshqa natijalariga alohida e’tibor beradi. Maltus aholi o’sishini oziq-ovqat ishlab chiqarish uchun zarur bo’lgan tabiiy resusrslarga tanqis bo’lishini taklif qilgan; Kremer ko’p aholini texnologik taraqqiyot jarayonini kuchaytirishini ta’klidlaydi.