12-Mavzu. Iqtisodiy o’sish: kapital jamg`arilishi va aholining o’sishi

Kapitalning “Oltin Qoidasi”

Hozircha biz qay darajada iqtisodiyotning jamg’arish darajasini va investitsiya ko`rsatgichini uning daromad va kapitalini barqaror holatini o`rganib chiqish uchun biz Solou modelidan foydalandik. Bu tahlillar yuqoriroq jamg’arish darajasiga olib borishi har doim ham yaxshi, chunki, u har doim katta foyda olib keladi.Lekin, tasavvur qiling, mamlakat 100 % jamg’arish darajasiga ega deylik. Bu maksimum mumkin bo`lgan eng yuqori daromadga olib keladigan kapitaldir. Ammo, daromadning hamma qismi saqlanadi va istemol qilinmaydi, buni nimasi yaxshi?
Ushbu bo`limda kapitalni optimal muhokama qilish uchun iqtisodiy faravonlik jihatidan Solou modelidan foydalaniladi. Keyingi bobda aholining tejash darajasi qay darajada hukumat tasiriga muhokama qilamiz. Ammo, birinchi bu bo`limda bu siyosiy qarorlarni yondash nazariyalarini taqdim qilamiz.

Barqaror Holatni Taqqoslash

Barqaror holat uchun qanday bozor siyosatini tanlaymiz?
Bozor siyosatining maqsadi jismoniy shaxslar farovonligini maksimallashtirish kimki jamiyat uchun ishlab chiqaruvchi bo`lsa har bir shaxs
iqtisodiyotda kapitalning miqdorini o`zlari uchun g`amlamaydi hatto ishlab chiqarish hajmining miqdorini ham.
Ular o`zlari istemol qiladigan tovarlar va xizmatlarni g`amlaydi. Shunday qilib, do`stona bozor siyosati barqaror holat uchun istemolning eng baland darajasini tanlashni xohlaydi. K statsionar qiymati istemolni maksimal lashtirganda kapitalning “oltin qoida”si deb ataladi.¹⁰
Biz iqtisodiyot Oltin qoidaga qay darajada bo`ysinishini qanday ayta olamiz? Bu savolga javob ishchi boshiga barqaror darjasida istemolni aniqlashimiz kerak. Keyin bizeng ko`p istemolni barqaror holatini ko`rishimiz mumkin.
Kishi boshiga barqaror holatni toppishda biz milliy daromaddan boshlaymiz.

va qaytadan belgilab
y =c+ i


c =y – i.

Istemol ishlab chiqarishning minus sarmoyasidir. Chunki biz barqaror holat istemolini topishni hohlaganimizda investitsiya va ishlab chiqarish hajmining barqaror qiymatini o`rniga qo`yamiz. Ishchi boshiga ishlab chiqarish barqaror holati f(k*) , k* ishchi boshiga kapitalning barqaror holatidir. Bundan tashqari barqaror holatda asosiy kapital o`zgarmaydi investitsiya tenglamasini qadrsizlanishi dk*. y ni o`rniga f(k*) ni va I ni o`rniga dk* ni qo`yib ishchi boshiga istemolni barqaror holatini yozishimiz mumkin.
c* = f (k*) − k*.
Bu tenglamaga ko`ra istemolning barqaror holati eskirishning barqaror holatini qoplagandan keyin ishlab chiqarishning barqaror holatida hayotning qandayligini ifodalashdir. Bu tenglamada barqaror holat istemolining natijasida barqaror holat kapitalini ikkita qarshi effekti bor kuchayishi uchun. Bir tomondan ko`proq kapital ko`proq ishlab chiqarish demakdir. Boshqa tomondan esa ko`proq kapital ishlab chiqarish deganning manosi kapitalni qaytadan joylab foydalanish demakdir.



¹⁰Edmund Phelps, “The Golden Rule of Accumulation: A Fable for Growthmen,’’ American Economic Review 51 (Sentabr 1961): 638–643 b.

RASM 12. 6
Barqaror holatda ishlab chiqarish va eskirish
Barqaror-holatda eskirish (va investitsiya),, dk *
Barqaror-holatda ishlab chiqarish, f (k