10-mavzu. Shahar ko’priklari, estakadalari, osma yo’llari va murakkab transport inshootlari bo’yicha asosiy talablar, ularni xisoblash asoslari. Reja

Rejada joylashishi bo’yicha estakadalar:
- to’g’ri chiziqli;

• 
  egrichiziqli;
  
• 
  tarmoqlanuvchi;
  
• 
  xalqasimon va spiralsimon turlarga bo’linadi.
  

Harakat balandligi belgisiga ko’ra:

• 
  bir qavatli;
  
• 
  ko’p qavatlilarga ajratiladi.
  

Ishlatilishiga ko’ra:

• 
  doimiy;
  
• 
  muvaqqat (yig’ma-ajratma);
  

Murrakab transport kesishuvlari: ko’p qavatli, rejada shakli turli tavsifdagi va turli yo’nalishdagi estakada obyektlari qurilishiga ko’proq taalluqlidir.
Mavjud ko’cha yoki yo’llari transport soni o’sib ketgan hollarda kerakli o’tkazish qobiliyatini ta’minlay olmasa, ularning uzunligi bo’ylab bir yoki bir necha darajada estakadalar o’tkaziladi. Bu uylarni buzmasdan harakat intensivligini oshirishning yagona usulidir. Avtomobil yo’llarida bunday yechim noqulay grunt bo’lgan joylarda yoki tabiat atrof–muhitini saqlashda qo’llaniladi.
II guruh inshootlariga shahar ichi daryo qirg’oqbo’yilarning tirgak devorlari kiradi. Chunki ular daryo qirg’og’i bo’ylab transport o’tishini ta’minlash bilan bir vaqtda, daryoni tartibga solib, inshoot va shahar arxitektura ansambli elementidir.
Transport inshootlarining III guruhiga shaharlardagi vagonlar haraktlanuvchi monorels yo’llar estakadalari kiradi. Avtomobil to’xtash joylarini ham mazkur guruhga kiritish mumkin.
Va nihoyat, avtomobillarining seroblashib ketganligi ular uchun turar–joylar tashkil etishni talab etadi. Ko’pgina hollarda IV – guruh inshootlarini–ko’pqavatli yer osti avtomobil turar joylarini qurish iqtisodiy jihatdan foydalidir. Ular garajlardan shunisi bilan farqlanadiki, bunday inshootlarda avtomobillarning turishi chegaralanmaydi, ularga texnik xizmat ko’rsatish punktlari bo’lmaydi va to’siqsiz kirish va chiqish ta’minlanishi lozim.


KO’PRIKLARGA BO’LGAN ASOSIY TALABLAR.
Shahar ko’prigi quyidagi talablar majmuini qondirishi kerak:
1. Ishlab chiqarish–foydalanish talablari: ko’prikda harakatlanish qulay va xavfsiz bo’lishi kerak.
2. Hisoblash–konstruktiv talablari: inshoot va uning alohida qismlari xizmat muddati davomida talab qilinadigan mustahkamlik, bikrlik, chidamlilikni ta’minlashi kerak, shuningdek tabiiy sharoitlar ta’siriga qarshi chidamli bo’lishi kerak.
3. Iqtisodiy talablar: qurilish va foydalanishda kamroq material, mehnat harajatlar talab qiladigan loyihaviy yechimni tanlashdan iborat.
4. Me’moriy–rejalash talablari: ko’prikning me’moriy qiyofasi atrofidagi qurilishiga mos tushishi lozim.