10-mavzu. Shahar ko’priklari, estakadalari, osma yo’llari va murakkab transport inshootlari bo’yicha asosiy talablar, ularni xisoblash asoslari. Reja

Qo’zgaluvchan vertikal kuchlanish.
Qo’zg’aluvchan yuklanish juda xilma-xil bo’lganligi uchun, ko’prik va boshqa sun’iy inshootlarni loyihalashda ularning hisobini ma’lum masofada ketma-ket yo’naluvchi yuk avtomobillari kolonnasi shaklidagi shartli ishonchli yuklanishda amalga oshirish qabul qilingan.
Tramvay harakatidan-tramvay qatnovi shaklidagi shartli yuklanish.
Ko’priklar uchun transport vositalaridan tushadigan me’yoriy yuklanish materialiga bog’liq ravishda (temirbeton, metall va yog’och) belgilanadi.
Ko’priklarni hisoblashda avtomobil kolonnasi yuklanishi ko’prik eni bo’ylab bir nechta qatorga joylashtiriladi. Qatorlar soni yuk mashinalarining ko’prik harakat yo’li eniga joylashish mumkinligi bilan aniqlanadi.
Avtokolonnalar orasidagi masofa 0,1 m dan kam bo’lmasligi kerak. Avtomobilning gabariti harakat yo’li chegarasidan chiqmasligi kerak.
Kolonna tarkibiga R og’irlikdagi asosiy (normal) avtomobillardan tashqari, bitta og’ir avtomobil ham kiradi.
Me’yoriy yuklanish har xil sinflarda tayinlangan. Har bitta yuklanish sinfiga ma’lum belgilanish berilgan. Masalan, N harfi va kolonnadagi har bitta asosiy avtomashinaning og’irligini ko’rsatuvchi son. Masalan, N-18; N-13; N-10 va N-8 mos ravishda 18,13,10 va 8 tonna og’irlikni ko’rsatuvchi yuklardir.
N-18 yuklanish temirbeton, metall, tosh va beton ko’piklarni, N-10 va N-8 yog’och ko’priklarni hisoblashda qo’llaniladi.
Olomondan tushadigan normativ yuklanish faqatgina tratuar larda joylashgan tekis taqsimlangan yuklanish turida, piyodalar ko’prigi uchun esa butun kengligi bo’ylab qabul qilinadi. Qatnov qismi va tratuar elementlarini, shuningdek piyoda ko’priklari hamma elementlarini hisoblash uchun olomondan tushadigan yuklanish 500 kgm² ga teng deb qabul qilinadi.
Transport inshootlari va shahar ko’priklarining ham qurilmalari qabul qilingan me’yorlarga mos ravishda chegaraviy holatlarning  va  guruhlari bo’yicha hisoblanadi.
 guruh chegaraviy holat quyidagi hollarda hosil bo’ladi: umumiy yoki mahalliy barqarorlilikning yo’qolishi mo’rtli, qovushqoqli yoki toliqqanlikning buzilishi haddan tashqari deformasiya friksion biriktirishning o’ta siljishi.
Chegaraviy holatlarning  guruhida qayishqoqlik yoki qoldiqli siljish (egilish, cho’kish, krenlarning siljishi, tebranish) va yoriqlar hosil bo’lishi yoki ochilishidan paydo bo’ladi.