10-mavzu. K orxona va tashkilotlarda xodimlar xulq- atvorini boshqarish

«Tem’erament»  tushunchasi  lotincha  tem’eramentum  -  qismlarning  tegishli  nisbati, 

mutanosiblik, degan ma’no anglatadi. 

---

 

Tem’eramentning  eng  mashhur  turlari  (sangvinnik,  melanxolik,  flegmatik  va  xolerik) 

miloddan avvalgi asrdayoq Gi’’okrat tomonidan joriy qilingan bo‘lib, ularning nomlari hanuzgacha 

saqlanib qolgan, lekin mazmuni o‘zgargan. 

 

Tem’erament  –  shaxsning  o‘ziga  xos  xususiyatlari  majmuidan  iborat  bo‘lib,  faoliyatining 

dinamik va hissiy tomonlarini, shuningdek,xulq-atvorini aks ettiradi va: 



  xoleriklarda – shiddatli reaksiyalar, ochiqlik, kayfiyatning keskin almashinuvi, beqarorlik 

va umumiy harakatchanlik bilan namoyon bo‘ladi; 



  ratsionallik – (xatti-harakatlarning to‘g‘riligi) bilan ifodalanadi; 



  flegmatiklarda  –  sustkashlik,  barqarorlik,  biqiqlik,  hissiy  holatini  tashqariga  unchalik 

namoyon qilmaslik, mulohazalarining mantiqiyligi; 



  melanxoliklarda  –  beqarorlik,  osongina  ta’sirlanish,  odamshavanda  emaslik,  hatto 

arzimas narsa va voqealardan ham chuqur kuyinishi; 



  sangvinniklarda  –  harakatchanlik,  taassurotlarni  almashtirib  turishga  moyillik, 

ta’sirchanlik, odamshavandalik bilan ajralib turadi. 

Tem’eramentning  sanab  o‘tilgan  bu  xillari  nisbatan  barqaror  bo‘lib,  muhit  va  tarbiya 

ta’sirida  o‘zgarishlarga  kam  bo‘ysunadi.  Shu  bilan  birga  ular  shaxsning  mazmun  tomonini, 

qadriyatlari va ehtiyojlarini ifodalamaydi. 

Insonning  ehtiyojlaridan  kelib chiqib,  uning xulq-atvorini  tushuntirib  beradigan nazariyalar 

ko‘‘roq  rivoj  to’di.  Bunday  nazariyalarning  eng  mashhur  mualliflari  A.Maslov,E.Kant,  D.Mak 

Klelland, F.Gersburg va boshqa bir qator olimlardir.