10-mavzu. K orxona va tashkilotlarda xodimlar xulq- atvorini boshqarish

 

Mavzuni o‘rganish uchun nazariy ma’lumotlar 

Shaxs xulq-atvori nazariyasi 

 

Xulq-atvor  shaxsning  atrof-muhit  bilan  o‘zaro  ta’sirga  kirishish  shakllaridan  iborat  bo‘lib, 

ular  bir  qator  omillarga  bog‘liq  bo‘ladi.Shaxsni  va  uning  xulq-atvorini  tavsiflab  beradigan  asosiy 

omillarga quyidagilar kiradi: 



  shaxsning tabiiy xususiyatlari, uning o‘ziga xos ‘sixologik xususiyatlari; 



  ehtiyojlari, sabablari, qiziqishlari tizimi; 



  shaxsni boshqarish tizimi, uning «men-obrazi». 

unda  tug‘ilgan  vaqtidan  boshlab  mavjud  bo‘lgan  narsalardir.Odatda,  ular  faollik  va 

ta’sirchanlik  singari  dinamik  tavsiflarning  ma’lum  darajada  ifodalanishi  bilan  ajralib  turadi. 

Shaxsning faolligi turli xil faoliyatlarga intilishida, o‘zini namoyon qilishida, ‘sixik jarayonlarning, 

harakat  reaksiyasining  kechish  kuchi  va  tezligida  ifodalanadi,  ya’ni  shaxsning  faoliyatiga  xos 

bo‘lgan  xususiyat  sifatida  namoyon  bo‘ladi.  Faollikning  eng  oxirgi  ifodasi,  bir  tomondan,  katta 

kuch-g‘ayrat  sarflash,  harakatdagi,  faoliyatdagi,  nutqdagi  shiddatkorlik  bo‘lsa, ikkinchi  tomondan, 

‘sixik  faoliyat,  nutq,  imo-ishoraning  zaifligi,  ‘assivligida  aks  etadi.  Ta’sirchanlik  shaxsning  asabi 

qo‘zg‘aluvchanligining turli darajasida, uning atrofimizdagi olamga bo‘lgan munosabatini ko‘rsatib 

beruvchi  his-tuyg‘ularining  shiddatkorligida  namoyon  bo‘ladi.  XX  asr  20-yillarining  boshlarida 

shveysariyalik  ruhshunos  K.G.Yung  shaxsning  ‘sixologik  xususiyatlarini  «ekstraversiya»  va 

«introversiya» tushunchalari orqali ta’riflab berishni taklif etdi. 

 

Ekstraversiya  –  (extra  -  tashqari)  shaxsning  shunday  ‘sixologik  xususiyatlarini  ko‘rsatib 

beradiki, bunda shaxs o‘zining qiziqishlarini tashqi omilga, tashqi obyektlarga qaratadi, ba’zan buni 

o‘zining qiziqishlari, shaxsiy ahamiyatini ‘asaytirish hisobiga amalga oshiradi. 

 

Ekstravertlarga  xulq  –  atvorining  ta’sirchanligi,  imo-ishoralardagi  faollik,  samimiylik, 

tashabbus ko‘rsatish (ba’zan ortiq darajada), ijtimoiy ko‘nikuvchanlik, ichki olamning ochiqligi xos 

bo‘ladi. 

 

Introversiya  –  (intro  -  ichki)  shaxsning  o‘z  shaxsiy  manfaatlariga,  ichki  olamiga  diqqat-

e’tibori qayd qilinishi bilan ajralib turadi.