1-variant “Umumiy kimyoviy texnologiya” fanining mazmuni, predmeti va metodi. Fanning mazmuni, vazifalari, predmeti va metodi



Download 0,57 Mb.
bet64/134
Sana17.07.2022
Hajmi0,57 Mb.
#816118
1   ...   60   61   62   63   64   65   66   67   ...   134
Bog'liq
X variant 1 dan 90 gacha

3.Gidrostatika (gidro... va statika) —gidroaeromexanikanshg suyuqlik muvozanatini va unga botirilgan jismga sokin suyuqlikning taʼsirini oʻrganadigan boʻlimi. Asosiy masalalaridan biri suyuqdikda bosimning taqsimlanishi (tarqalishi)dir. Bosimning taqsimlanishini bilgan holda G. qonunlari asosida suyuqlikka botirilgan jismlarga, mas, suv osti kemasiga, toʻgʻon devoriga sokin suyuqlik tomon i dan koʻrsatiladigan taʼsir kuchlarini hisoblash mumkin. Xususan, jismlarning suyuqlik sirtida va ichida suzish shartlarini, shuningdek suzayotgan jismlarning ustuvorlik shartlarini aniqlash lozim. Bu hol kemasozlikda muhimdir. Gidravlik press, gidravlik akkumulyator, suyuqlik manometri, sifon va b. mashinalar hamda asboblarning ishlashi G. qonunlariga, xususan Paskal qonuniga asoslanadi. G.ning asosiy qonunlaridan biri — Arximed konuni boʻlib, u suyuqdik va gazga botirilgan jismga taʼsir qiluvchi itarish kuchlari kattaligini belgilab beradi

  1. GIDROSTATIKA
    Gidravlikaning suyuqliklar muvozanat qonunlarini o’rganuvchi bo’limi gidrostatika deb yuritiladi. Bu qonunlarni tekshirish suyuqliklar orqali kuchlarni uzatish bilan bog’liq masalalarni ‘al qilishda mu’im ahamiyatgaega. Bundan tashqari, gidrostatika suyuqliklarga to’liq yoki qisman botirilgan qattiq jismlarning muvozanat qonunlarini xam o’rganadi.Odatda, suyuqliklar muvozanat holda bo’lganda uning ayrim bo’laklarining boshqa bo’laklariga bo’lgan ta’siri, suyuqlik saqlanayotgan idish devorlariga va unga botirilgan jismga ta’siri bosim orqali ifodalanadi.Tinch turgan suyuqlikdagi bosimning xossalari

  2. Tinch turgan suyuqlikdagi bosim (ya’ni gidrostatik bosim) ikkita asosiy xossaga ega:

  3. 1-xossa - gidrostatik bosim u ta’sir qilayotgan yuzaga normal bo’yicha yo’nalgan bo’ladi. Bu xossaning to’g’riligini isbotlash uchun gidrostatik bosim r o’zi ta’sir qilayotgan yuzaga normal bo’yicha yo’nalmagan deb faraz qilamiz. Bu holda r normal va urinma yo’nalishlardaproeksiyalarga ega bo’ladi.

  4. Urinma yo’nalishidagi proeksiya I va II qismlarining bir-biriga nisbatan siljishiga olib keladi. Suyuqlik muvozanatda bo’lgani uchun r normal bo’yichayo’nalmagan degan fikr noto’g’ri ekanligi kelib chiqadi. 1.1.-rasm. Bosimlarning xossalariga doir chizma.

  5. 2-xossa - gidrostatik bosim u ta’sir qilayotgan nuqtada hamma yo’nalishlar bo’yicha bir xil qiymatga ega. Bu xossani isbotlash uchun suyuqlik ichida tomonlari dx, dy, dz ga teng bo’lgan tetraedr ajratib olamiz.

  6. 3. Nitrat kislota, asosiy xom ashyolar, ishlab chikarishning asosiy boskichlari, ishlatilish soxalari.Toza NHO3 rangsiz suyuklik; solishtirma ogirligi 1,526 g/sm3 (15°S da); uning katish temperaturasi 41,3°S; u 86°S da kaynaydi; suv bilan xar kanday nisbatda aralashadi. Tarkibida 68% NHO3 bulgan nitrat kislota eritmasi (dk1,4g/sm3) uz tarkibini uzgartmay 120,5°Sda kaynaydi.Kontsentrlangan nitrat kislota (ayniksa yoruglik ta`siridan) kisman parchalanadi.4NHO3  2H2O+4NO2+O2Xosil buladigan azot (IV) -oksid kislotaga sarik tus beradi. Uzida NO2 ni eritgan HNO3 tutovchi nitrat kislota nomi bilan yuritiladi.XIX asrda XX asrning boshlariga kadar nitrat kislota chili selitrasiga H2SO4 ta`sir ettirish yuli bilan olinir edi:NaNO3 + H2SO4 NaHSO4 HNO3Xozirgi vaktda bu metoddan nixoyatda kam foydalaniladi.1905 yildan boshlab Norvegiyada sanoatda HNO3 olishning elektr yoy usuli joriy etildi. Bu usulning moxiyati shundan iboratki, avval xavo orkali elektr yoyi utkaziladi, bunda azot bilan kislorod uzaro reaktsiyaga kirishib NO ni xosil kiladi. NO xavoda tez soviganda xavo kislorodi va suv bilan birikib nitrat kislotaga aylanadi :N2 + O2  2NO; 2NO + O2  2NO2 3NO2 + H2O 2HNO3 + NOOrtib kolgan NO yana xavo kislorodi bilan birikib NO2 ga aylanadi, yana suv bilan birikib HNO3 xosil kiladi.Agar azot oksidlaridan iborat gazlar aralashmasi kal`tsiy gidroksidga yutdirilsa, kal`tsiy nitrat (Norvegiya selitrasi) xosil buladi. Yoy usulida elektr energiya kup sarf buladi. Masalan, 1 kg kislota tayyorlash uchun 70 kvt energiya ketadi. Shuning uchun bu usul kam kullaniladi. Xozirgi vaktda sanoatda HNOasosan ammiakni katalizator ishtirokida oksidlash yuli bilan olinadi. Ammiak bilan xavo aralashmasi 600-800°S da platinada yasalgan tur (katalizator) orkali utkazilganda NO xosil buladi va bu gaz xavo kislorodi bilan darxol birikib NO2 ga aylanadi. Azot (IV) - oksid esa suv va xavo kislorodi bilan uzaro ta`sirlanib HNOni xosil kiladi:
    4HN+ 5O 6H2O + 4NO +216 kkal 2NO + O 2 NO 3 NO+ H2O  2HNO+ NOHNOishlab chikarishda NO ni mumkin kadar kuprok darajaga HNOga aylantirish nixoyatda muxim masala xisoblanadi. 2NO +O 2NOreaktsiyasining sust borishi va HNOkontsentratsiyasi ortgan sayin NOruvchanligining kamayishi bu problemani xal kilishni ancha kiyinlashtiradi. HNOzavodlarida NOdan kuprok foydalanish maksadida ketma-ket joylashtirilgan katta xajmli bir necha yutuvchi ustanovkalardan foydalaniladi. Bu ustanovkalarda xosil buladigan HNOning kontsentratsiyasi 50% ga yakin buladi. Bosimni oshirish yuli bilan 2NO + O 2NOreaktsiyaning tezligi va NOning suvga yutilishi oshiriladi; bosim 10 atmosferaga etganda xosil buladigan nitrat kislotaningkontsentratsiyasi 65% gacha kutariladi. 50 atmosfera bosimi va 70S da suyuk N2O4 kislorod suvda eritilsa, 98% li HNOxosil buladi: 2N2O4 + O+ 2HO  4HNO3



Download 0,57 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   60   61   62   63   64   65   66   67   ...   134




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish