|
VII faktor – Qanvertin – bawirda vitamin K qatnasiwinda sintezlenedi. Toqima protrombokinazasi payda boliwinda qatnasadi.
VIII faktor – Antigemofilik globullin (AGG).
Qan protrombokinazasi payda boliwi ushin kerek. Bul faktordi genetic jetispewshiligi gemofiliya A keseligine alip keledi. Jaraqatlanda awir qan ag’iwi gu’zetiledi.
IX faktor – Kristmas faktori yamasa antigemofilik globullin V. Bawirda sintezlenedi. K vitamini qatnasiwinda. Gemokoogulyasiyani I fazasinda qatnasadi. Toqima ha’m qan protrombokinazalardi quramina kiredi. Bull faktordi genetik defitsiti gemofiliya V keseligine alip keledi. Bull factor I tabilg’an keseldin’ ati menen atalg’an.
X faktor – Styuart-Prauer faktori. Bawirda vitamin K qatnasiwinda sintezlenedi. Toqima ha’m qan. Toqimaha’m qan protrombokinazani payda boliwinda qatnasadi ha’m olardin’ quramina kiredi. Bull faktor ha’m keseldin’ familyasi menen atalg’an.
XI faktor – Tromboplastinnin’ plaza o‘tmishi. Bawirda vitamin K qatnasiwinda sintezlenedi.. Qan protrombinazasi payda boliwinda qatnasadi, IX faktordi aktivlestiredi. Defitsiti gemofiliya S keselligine sebep boladi..
XII faktor – Xageman faktori – yod ju’zeler menen Qantakt bolg’aninda aktivlenedi (misali tamirlardin’ jaraqatlang’an orni menen) sonin’ ushin bull faktordi qantakt faktori depte ataladi. Bull factor uliwma gemokoogulyasiya protsessin ha’m qan protrombinazasin payda boliwin baslap beriwshi eseplanadi. .Aktivlen’enden keyin jaraqatlang’an tamir ju’zesinde saqlanadi ha’m uyiwin generalizatsiyasini (tarqaliwin) aldin aladi.. Bull faktor XI faktor menen kompleks payda boladi-– qantakt aktiha’mtsiya o’nimin. Onnan tisqari XII factor kallikreinkinin sistemani, fibrinoliz ha’m kompliment sistemalarin aktivleydi. Bulll faktordi genetik defitsiti Xageman keselligi sebep bolg’an .
XIII faktor – Fibrinstabillawshi factor (fibrinaza, fibrinoligaza, transglutaminaza) plazma quraminda saqlanadi, qan kletkalarinda ha’m toqimalarinda ha’m bar. XiMiyliq strukturasi boyinsha glikoproteid eseplanadi.. Bawirda sintezlenedi, qan uyig’anda putkilley sariplanadi.. XIII faktor fibrin – erimeytug’in fibrin payda boliwi ushin kerek, bull factor ta’sirinde fibrin – polimer moleqolalarin arasinda koha’mlent peptid baylanislar payda boladi, ha’m fibrin mexaniqaliq shidam ha’m fibrinolizg’a g’arezsiz boladi. XIII faktor Sa++ ionlari ha’m trombin menen aktivlenedi.Fibrinazanin’ tuwma defitsitinde jaralardin’ pitiwi ju’da’ qiyinlasadi, a’sirese xirurgiyaliq operatsiyalardan keyin.
XIV faktor – Fletcher faktori – prekallikrein XII, IX ha’m plazminogendi aktiha’mtsiyasida qatnasadi.
XV faktor – Fits Jerald, Flojek, Vilyams faktori XII faktordi aktiha’mtsiyasida ha’m plazminogenndi plazming’a o’tkeriwde qatnasadi.
Qan uyiwinin’ tiykarg’i plazma faktorlari bolip eseplanadi.
1 – fibrinogen, II – protrombin, III – toqima tromboplastini, IV – kaltsiy ionlari. V – XV faktorlar qosimsha faktorlar akseleratorlar.
Trombotsitlar faktorlari. Aytip o’tkenimizdey bOlar arab nomerleri menen belgilenedi. Protrombinni aktivlewshi faktor.
Faktor fibrogendi fibring’a o’tiwin tezlestiredi.
Trombotsitar tromboplastin. Bull fosfolipid qan plastinkalarin membranasinda ha’m olardi granulalarida (danalarda) jaylasqan. Bull faktor trombotsitlar jaraqatlang’anda ajiraladi ha’m qan uyiwinin’ I fazasinda qatnasadi.
Faktor – antigeparin faktori. Geparinnin’ antitrombin ta’sirin neytrallastiradi.
Fibrinogen faktori – adgeziya ha’m agriyetsiya protsesslerin tezletedi. .
Trombostenin faktori. Fibrinoliz protsessin toqtatadi. Retraksiya protsessinde qatnasadi qan tamirin taraytadi.
10. Faktor – qan tamirlarin taraytiriwshi – serotonin.
11. Faktor – agriyetsiya faktori – trombotsitlardi jiynalip probka payda etiwin ta’miyinleydi.
Trombotsitler membranasin lipid qabatinda glikoproteinler jaylasqan, , bullar I, II, III, IV, V. Glikoprotein I 1a, 1v, 1s den quralg’an, 1a subendoteliy kolagenina trombotsitlar adgeziyasi ushin juwapker r 1v kompleksi Villebrandt kompleksi ushin retseptor waziypasin orinlaydi. 1s – fibronektin – subendoteliydi adgeziv belogi menen baylanisti ta’miyinleydi.
Glikoprotein II. II a ha’m II v du’zilgen. Bullar trombotsitlarni agriyetsiyasi ushin kerek. Glikoprotein III a II v menen Sa++ baylanisli kompleks payda etedi.. Bullar agriyetsiya ha’m retraksiyani ta’minleydi. Glikoprotein V trombin arqali gidrolizge ushraydi, trombotsitlardi agriyetsiyasig’a ja’rdemlesedi. Trombotsitlar membranasinda I-V glikoproteinlardi kemeyiwi qan ag’ip turiwin ku’sheytiredi..
Qan uyiwin en’ qiyin ha’m uzaq dawam etiwshi fazalarinan biri protrombinazasinin’ payda boliwi. Bull protsesste eki sistema qatnasadi- sirtqi (toqima) ha’m ishki (qan).
Sirtqi sistemada toqima tromboplast arqali iske tu’siriledi, bull a’tiraptag’i toqimadan ha’m tamirlar diywalinan - fosfolipidler ha’m bosqa faktorlar ajiraladi. Ishki sistemada fosfolipidlar ha’m faktorlar qandi o‘zinen ajiratadi.
I fazada toqima , trombotsitar ha’m eritrotsitar protrombinaza payda boladi. Trombotsitar ha’m eritrotsitar protrominazalarni qan protrombinazasi dep ataydi. Toqima protrombinazasini payda boliwi 5-10 sek dawam etedi, qan protrombinazasini 5-10 min. Toqimaprotrombinazasi payda boliwinda VII faktor – qanvertin + IV faktor Sa++ ionlari + X faktor – Styuart Prauer faktori qatnasadi. Qan protrombinazasi XII – Xageman faktorini aktivleniwinen baslanadi. Qanda antifaktor ta’sirinde noaktiv jag’dayda boladi. Antifaktor XII ha’m XI faktorlar aktivlenedi ha’m qantakt faktori payda boladi – bul reaksiya en’ uzaq dawam etetug’in 5-7 min dawam etedi. Qantakt faktori VIII ha’m IX faktori (antigemofilin A ha’m V) + Sa++ ionlari (IV faktor) kalsiy kompleksin payda qiladi. X faktor aktivlenedi + V faktor qan protrom-binazasi payda boladi.
II faza – trombinni payda boliwi– bul protsess 2-5 sek dawam etedi. Bulnda Vf + Xf + IVf qatnasadi ha’m trombotsitlarni 1 ha’m 2 faktorlari.
III faza fibrinogenni fibringa aylaniwi bul protsess 3 etapta dawam etedi.
I etapda trombin ta’sirinde fibrinogen fibrin monomerga aylanadi – zolga.
II etapda Sa++ ionlari ta’sirinde fibrin – monomer polimerizatsiyalanadi – ha’m fibrin – polimer payda boladi (eruvchan fibrin S’’).
III etapda XIII faktor ha’m to‘qima, trombotsit ha’m eritrotsit fibrinazalari ja’rdeminde erimeytug’in fibrin I payda boladi. Fibrinaza fibrin polimerinin’ moleqolalari arasinda bekkem peptid baylanislardi payda qiladi ha’m bul olardi bekkemleydi ha’m fibrinolizga shidamlig’in asiradi. Jaraqatlang’an orinda fibrin jipleri payda bo‘lgandan keyin qannin’ formali elementleri – eritrotsitlar, trombotsitlar ha’m leykotsitlar uslanip tromb payda qiladi, qan ag’iwi toqtaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
