1-tema: Hu’jjettaniwshiliq pán sipatinda. Hújjet hám oniń wazipalari. Málimleme hám hújjet túsinigi. Reje

Hújjetlerdi úyreniwdiń psixolingvistikalıq usılı
Tekstti qabıl etiw qásiyetleri kózqarasınan úyreniwdiń bul usılı oqıwshı ushın qolaylı bolıwı jáne onıń qızıǵıwshılıǵına tásir etedi, psixologlar hám sotsiologlar tárepinen keń qollanıladı.
Teksttiń tiykarǵı ideyası avtordıń niyetin ańlatadı, sebebi xabardı tayarlawda avtor potentsial qarıydardıń málim talapların basqaradi hám túsinikli bolıwǵa intiledı. Jaratılǵan xabarlardıń bunday maqsetli baǵdarı olardı tekstlerge jaylastırıw ózgesheligine tásir etedi, sol sebepli xabardı qabıl etiw tek ǵana sorawlar, bálkim xabar mazmunın uzatıw usılları menen de belgilenedi. Talaplar informaciyanı qabıl etiw processinde shaxstıń selektiv aktivligin belgileydi, biraq olardıń qanatlanıwı hám rawajlanıwı, oqıwshınıń bayıwı tek oqıw nátiyjesinde júzege keledi. Hár bir anıq jaǵdayda oqıwdıń juwmaqlawshı nátiyjesi tek ǵana teksttiń tábiyaatı hám sapasına, bálkim oqıwshınıń professional oqıw iskerliginiń ilimiy tájriybesi hám qábiletine de baylanıslı, sebebi tekst mazmunı kóp dawıslı, kóp ólshemli boladı. Psixolingvistika hár bir oqıwshı ushın tekst artında ne bar ekenligin anıqlaw hám úyreniw ushın mólsherlengen. Áyne mine sol "tekstten tısqarı" haqıyqatlıqtı tergew qılıw múmkinshiligi, informaciyanıń semantik aqılın anıqlaydı, psixolingvistik analizdiń informaciyadan parıq etedi.
Psixolingvistik metodlar kontseptual sózlikti analiz qılıw usılın óz ishine aladı. Bul usıl oqıwshınıń tayarlıq dárejesin anıqlaw quralı bolıp tabıladı. Bul onıń tásirin keyinirek sazlaw, hújjetlerden paydalanıwdı optimallastırıw ushın xabar tekstin qanshellilik tuwrı qabıl etkenligin anıqlawǵa járdem beredi.
Izertlewdiń birinshi basqıshında temadan tekstte qollanılǵan geypara túsiniklerdiń mánisin jazba túrde ashıp beriw soraladı, yaǵnıy bul sózler neni ańlatıwın anıqlań. Bunnan tısqarı, siz qandayda bir ádebiyat yamasa sózlikten paydalana almaysız. Izertlewshilerdiń anıqlawı boyınsha, málim bir mashqalanı sheshiwde málim túsinikler sheńberin ózlestiriwdiń tiykarǵı tendentsiyaların anıqlaw ushın bes túsinik jeterli boladı.
Ekinshi basqıshta hár bir pán ushın matritsa dúziledi, bul jerde túsinikler beriledi hám alınǵan juwaplar sxema punktleri boyınsha ballar menen bahalanadı.
Usıldı qollanıwdıń úshinshi basqıshı - alınǵan juwaplardıń tuwrılıǵın bahalaw ushın shkala dúziw. Tómendegi texnikalıq eń ápiwayı kórinedi. Nadurıs juwap dástúriy túrde bir noqatta bahalanadı. Mısallar arqalı anıqlaw, túsiniklerdiń tolıq sheńberin sáwlelendirmeytuǵın ob'ektlerdi dizimge alıw ushın eki noqat berilgen. Juwaplar kontseptsiya zárúrli ayrıqshalıqlar menen xarakteristikalanǵan, biraq anıq hám tolıq emes, úsh noqatqa bahalanadı. Eń joqarı baha - tórt ball - juwaplardıń tolıqlıǵı hám prezentaciyanıń anıqlıǵı kózqarasınan tolıq juwap beredi.
Tórtinshi basqıshta individual matritsalar saralanadı hám ulıwmalastırıladı.
Aqırǵı besinshi basqısh - izertlew nátiyjelerin ulıwmalastırıw. Ádette túsiniklerdiń reyting shkalasın kórsetedi, yaǵnıy túsiniklerdi arifmetikslıq ortasha boyınsha eń joqarıdan tómengeshe tártiplestiriw. Nátiyjede, izertlewshi oqıwshılardıń tayarlıǵı dárejesi hám geypara túsiniklerdi aytıwdıń tiykarǵı tendentsiyaları haqqında ulıwma oyda sáwlelendiriwge iye boladı.