|
Kontent analiz
Kontentti analizlew - bul hújjet quramın muǵdarlıq úyreniw usılı. Bul usıldıń mánisi testte tabılǵan birliklerdiń chastotasın esaplawdan ibarat: belgiler kombinatsiyası, háripler, sózler, atamalar, sóz dizbekler, adamlardıń famılıyaları hám basqalar. Esaplaǵannan keyin, saylanǵan birlikler tekstte olardan qollanıw (paydalanıw) chastotasınıń azayıw tártibinde jaylasadı, yaǵnıy tezaurus qáliplesip atır. Esaplaw nátiyjeleri sizge tekstte tarqalǵan hám birinshi kóz-qarasta kórinbeytuǵın zatlardı kóriwge múmkinshilik beredi.
Eń qıyın hám sheshiwshi basqısh sonda, izertlewshi úyrenilgen tekstte (tekstlerde) bar ekenligi (yamasa joq ekenligi) onı semantikalıq birliklerin belgileydi. Birdey semantikalıq quramdı hár túrlı lingvistikalıq qurallar járdeminde ańlatıw múmkin bolǵanlıǵı sebepli, semantikalıq birliklerdi tańlaǵannan keyin, izertlewshi olardıń ayrıqsha empirikalıq indikatorın (kórsetkishlerin) dúziwi kerek, yaǵnıy birliklerdi rásmiylestiriw hám aqırında, esaplaw birligi máselesi sheshilip atır - bul tek eskertiw chastotası emes, bálkim berilgen semantikalıq birlikke berilgen qatarlar sanı yamasa gazeta betiniń maydanı da bolıwı múmkin. Bul tayarlıq processleriniń barlıǵı nátiyjesinde anıq qaǵıydalar sisteması qáliplesedi, yaǵnıy málim bir algoritm, ol arqalı kórip shıǵılıp atırǵan tekst mazmunı analiz etiledi.
Izertlew maqseti hám kórsetkishlerdi tańlawǵa qarap kontent analiziniń bir neshe túrleri bar. Mısalı, semantikalıq quram analizinen paydalanıladı. Bul teksttiń mánisin ashıwǵa qaratılǵan. Esaplaw ushın indikator sıpatında sózler, sóz dizbekler hám sózler menen biriktirilgen semantikalıq birlikler saylanadı. Ádebiyattanıw iliminde lingvistikalıq kontent analizinen paydalanıladı. Hár bir kórkem tekst ayrıqsha qásiyetleri menen ajralıp turadı: paragraflar hám sóz dizbeklerdiń uzınlıǵı, gáplerdegi sózlerdiń tártibi, eń keń tarqalǵan sóz dizbekler. Hár bir indikator esaplaw birligi bolıp xizmet etiwi múmkin, onıń statistikalıq islewi aqılǵa say juwmaqlar shıǵarıwımızǵa múmkinshilik beredi: tekstti kim jazǵan, ol qaysı janrǵa tiyisli hám t.b. Hár bir avtordı sóz hám gápler uzınlıǵı, ardaqlı sóz dizbekler hám metodikalıq-stilistik aylanısları tárepinen xarakteristikalaw múmkin. Báseki jaǵdaylarda, eger avtorlıq belgisiz yamasa bir waqtıniń ózinde bir neshe shaxsqa tiyisli bolsa, bunday analiz, bul shaxstıń basqa tekstleri eger kontentti analiz nátiyjelerine tuwrı kelse, teksttiń málim bir avtorǵa tiyisli ekenligin tastıyıqlawǵa múmkinshilik beredi.
Tekstlerdiń ilimiy dep atalǵan qatlamı bar. Olarǵa kóshirip alınǵan analizi dep atalǵan kontentti analiz islew usınıs etiledi. Ilimiy tekstlerde avtor ózi razı bolǵan yamasa razı bolmaǵan zattı (ideyanı, usıldı, fakttı) alǵan shaxsqa aytıwǵa ádet kórinisine kiredi. Ílım-pán nolden atqarılmaganlıǵı hám hár bir alım estafetanı birewden alıp, kimgedur tapsırǵanı ushın, barlıq baspalardaǵı siltemeler pánniń rawajlanıw logikasın ashıp beretuǵın tarmaqtı quraydı. Jumıslar arasındaǵı anıqlanǵan baylanısıwlardıń ulıwmalıǵın anıqlaganda, málim bir ilimiy jumıs kartası dúziledi, onıń jámi házir kúnde bul tarawdaǵı ilimiy izertlewlerdiń atlasına qosıladı.
Bul usıl sizge eń aktiv keltirilgen dóretpeler, tekstler, avtorlar toparın esaplaw ushın "izertlew iskerlik tarawın" anıqlaw imkaniyatın beredi. Bul keń kólemli jobalanǵan dóretpeler bul izertlew tarawı ushın "yadrolıq" dep tariyplenedi, olar járdeminde bul ilimiy tarawdaǵı izertlewlerdiń dárejesi, sapası, tıyanaqlılıǵı tuwrısında ulıwma ataq beriw múmkin.
Statikalıq kóshirip alınǵan analizi sizge individual jumıstıń izertlew procesine "tásir etiwshi faktorın" esaplaw imkaniyatın beredi, bul málim bir jumıs ushın kóshirip alınǵanlardıń ortasha jıllıq sanı sıpatında belgilenedi. Belgilerdiń eń kóp sanı miynettiń zárúrligi hám izertlewshilerdińdiń sanasına saldamlı tásir kórsetkenliginen derek beredi.
Kóshirip alınǵannıń "operativligi faktorı" dóretpeler kóshirip alınǵan tezligi menen xarakterlenedi, bul dóretpe baspa etiliwi hám ol eskertip ótilgen keyingi dóretpeler arasındaǵı waqıt aralıǵı sıpatında belgilenedi. Bul waqıt aralıǵı qanshellilik qısqa bolsa, ilimiy almasıw tezligi sonsha joqarı boladı, málim bir ilimiy tarawdıń jedelligi, rawajlanıw tezligi kelip shıǵadı.
Kórsetilgen baspalardı analiz etip, maksimal waqıt siltemelerdi óz ishine alatuǵın waqtın tabıw múmkin, onnan keyin miynettiń baspa etilgen sánesin avtorlar kórsetken derekler sánesinen ajıratıp turatuǵın uzaǵıraq waqıt aralıǵı boladı. Aldınǵı baspalarǵa qızıǵıwshılıq joǵalǵan shegara bar sıyaqlı. Bunday halda, hár bir pán tarawı ushın hújjetlerge kóshirip alınǵan chastotasın esaplaw jolı menen esaplanatuǵın "qayǵınıń yarım ómiri" haqqında aytıladı.
Do'stlaringiz bilan baham: |
