|
2- tema: Málimlemeni hu’jjetlerletlestiriw.
Reje:
1.Hújjetlestiriwdiń málimleme shártleri
2.Málimleme tili
3.Hújjetlestiriw usillari evolyitsiyasi
Málimleme insaniyat jámiyetshiligin tárbiyalaw hám rawajlandırıwda global rol oynaydı. Biraq onı bólistiriw mexanizmi daslep materiallıq dúnyada tarqalıwınıń ayrıqsha qásiyetleri hám insan tárepinen qabıl etiliwiniń psixofiziologikalıq qásiyetleri sebepli qıyın keshedi.
Daslep, tosıqlar mákan hám waqıt bolıp tabıladı. Málimlemenı bir shaxstan basqasına uzatıw materiallıq dáldalshısız múmkin emesligi sebepli, biziń bar ekenligimiz júz bolatuǵın hawa hám elektromagnit ortalıq tábiyǵıy dáldalshılar rolin atqaradı. Málimlemenı uzatıw ushın shaxs átiraptaǵı hawanı hám elektromagnit ortalıqtı ózgertiredi, bul bolsa óz gezeginde basqa sub'ektler menen baylanıslar ornatadı hám olardıń ózgergen jaǵdayın sezedi.
Solay etip, shaxs hawa hám jaqtılıq kodlawdı óziniń ekspresif quralı hám Málimlemenı uzatıw usılları sıpatında isletedi, olar ádette esitiw hám kóriw dep ataladı.
Solay etip, dawıslı signallardı berip, adam yamasa haywannıń dawıs apparatı átiraptaǵı hawanıń dúzilisin ózgertirip, málim bir chastotadaǵı dawıs terbelislerin payda etedi, olar málim aralıqqa tarqaladı. Aldınǵa jılısıw menen olar páseyedi, sol sebepli dawıs sheklengen maydanda tarqaladı hám dawıstıń dawam etiw waqtı dawıs tolqınlarınıń tarqalıw tezligi menen sheklenedi, yaǵnıy hawa ózgergen dúzilisti saqlap turıwǵa ılayıq bolǵan waqıt.
Hawada ámelde bolıp, evolyutsiya processinde adam arnawlı kommunikativ quraldı - anıq sóylewdi islep shıqtı, ol jaǵdayda maǵlıwmat sózler - dawıslar kompleksi járdeminde uzatıladı, onıń ushın málim bir mánis beriledi.
Sóz, insaniyat maǵlıwmatlardıń logikalıq quramın materiallıq formada múmkinshilik beretuǵın universal signal, bunıń nátiyjesinde onı qáliplestiriw, qabıl etiw, saqlaw hám uzatıw múmkin, adamlar ózleriniń hár qıylı xızmetlerinde paydalanıwları múmkin. Kóp sanlı túsinikler, olardıń hár biri taǵı birdey maǵlıwmat orayında. Adamǵa málim bir signal - sózdiń bar ekenligi adamǵa maǵlıwmattı kodlaw, onıń mazmunlı mazmunın xabardan ajıratıw imkaniyatın beredi.
Hár bir insan balalıǵında bastan keshirgen sózlerdi tanıp alıwǵa úyreniw procesi milliy tillerdi jaratıw ushın tiykar bolǵan jámááttegi geypara dawıs birikpelerine birdey mánis beriwge alıp keledi. Insan sóylewiniń artikulyatsiyası sheklengen muǵdardaǵı sóylew dawısları - hár qıylı quramalılıq elementleri (dawıslar, buwınlar, sózler, gápler), insannıń sheksiz hár túrli pikirleri, niyetleri hám sezimleri járdeminde ańlatıw qábiletin támiyinleydi.
Vizual túrde gúzetiletuǵın ekspresiv qurallardı manipulyatcıya qılıw arqalı biz vizual maǵlıwmatlardıń materiallıq tasıwshısı bolıp xızmet etetuǵın basqa tábiyǵıy ortalıqtan, málim bir diapazondaǵı elektromagnit terbelislerden paydalanamız - ob'ektler maydanınan sáwlelenetuǵın jaqtılıq tolqınları deformatsiyalanadı, uzınlıǵın ózgerttiredi. hám, sonlıqtan, qabıl etilgen reń spektri... Alınǵan reń kombinatsiyalarınan, sesler uyǵınlıqları hám yarım tonlarınan, kóriw shólkemleri tárepinen gúzetilgen materiallıq zatlardıń súwretleri qayta tiklenedi.
Vizual súwretler ámeldegi bolǵan waqıt júdá qısqa, sebebi elektromagnit terbelisler kútá úlken tezlikte tarqaladı. Kórinis ob'ekti maǵlıwmat deregin kóshiriw - tezlik penen onıń vizual gúzetilgen súwretiniń joq bolıp ketiwine alıp keledi. Málimlemenıń materiallıq tasıwshısı sıpatında hár eki ortalıq da bul jerde paydalanıw qolaylılıǵı hám kommunikativ processke qoyatuǵın sheklewler kózqarasınan kórip shıǵıladı.
Insan hám barlıq biologiyalıq janzatlar evolyutsion túrde hawa hám elektromagnit ortalıqta ámeldegi bolıp hám islewge maslasqan. Sol sebepli olar, álbette, maǵlıwmat uzatıw ushın qolaylı esaplanadı, sebebi sezim (kóriw, esitiw) olarǵa ideal dárejede sáykes keledi. Usınıń menen birge, bul ortalıq qolaysız bolıp tabıladı, sebebi olar Málimlemenı saqlaw hám toplawǵa múmkinshilik bermeydi, sonıń menen birge onıń keńisliktegi tarqalıwında sheklewlerge iye.
Málimleme uzatıwdıń esitiw hám vizual usıllarınıń keńisliktegi hám waqtınshalıq sheklewleri tábiyaat tárepinen málim bir shaxs dárejesinde jeńip shıǵıladı. Mıy evolyutsion túrde rawajlanıp bardı, onıń quramındaǵı qabıl etilgen maǵlıwmatlardıń súwretleri belgilenetuǵın hám keńislikte háreketlenetuǵın hám maǵlıwmat tarqatatuǵın nerv baylanısıwları quramında insan ózi onıń materiallıq tasıwshısı wazıypasın atqaradı. Jámiyeti dúzilisiniń dáslepki basqıshlarında bul jeterli edi.
Biraq individual yad isenimsiz qural bolıp tabıladı. Insan xabar mazmunın umıtıwı, buzıwı hám jeterli dárejede jetkere almaslıǵı múmkin. Insan opat etkende, yadında tóplanǵan maǵlıwmattı alıp júredi. Jámiyet rawajlanıwı menen bilimler de toplanıp baradı, onıń kólemin individual shaxs yatı sıydıra almaydı.
Bul sebepler insaniyat jámiyetshiligin qanday da qattı materiallıq ortalıq quramındaǵı maǵlıwmatlardı dúzetiw zárúrshiligi aldına qoydı, bul keyinirek onı qayta-qayta isletiwge múmkinshilik beredi - maǵlıwmattı saqlap qalıw yamasa hújjetlestiriw.
Do'stlaringiz bilan baham: |
