1-мавзу. Уй хўжалиги ижтимоий-иқтисодий фаолиятининг назарий-концептуал асослари

1-Мавзу. “Пул ва банклар” фанига кириш

Режа:

• Пул ва банклар фанининг мақсади, предмети ва вазифалари.
• Иқтисодиётда пул, кредит ва банкларнинг узвий боғлиқлиги.
• Молия бозорлари фаолияти мазмуни.

1.1.Пул ва банклар фанининг мақсади, предмети ва вазифалари.

“Пул ва банклар” фани молиявий бозорнинг роли ва функцияларини ўрганишга, молиявий муассасалар (банклар, суғурта ташкилотлари ўзаро фондлар ва бошқа муассасалар) ҳамда пулларнинг иқтисодиётдаги ролини ўрганишга имкон беради. Молиявий бозорлар ва институтлар нафақат аҳолининг кундалик ҳаётига таъсир кўрсатади, балки бизнинг иқтисодиётимизга триллионлаб доллар қийматга эга фондларни жалб қилади. Бу ҳолат ўз навбатида, корхоналарнинг даромади, мамлакатда товарлар ва хизматларнинг ишлаб чиқарилишига, давлатларнинг фаровонлигига ҳам таъсир кўрсатади.

Д.Юм А.Смитнинг пул хусусидаги қарашларига эътироз билдириб, “Пул бу - савдо - сотиқнинг ғилдираги эмас, балки у ёғ, шу савдо - сотиқ ғилдирагини эркин ва юмшоқ юришига имконият яратадиган воситадир”, деган фикр билдиради.

• Д.Юм А.Смитнинг пул хусусидаги қарашларига эътироз билдириб, “Пул бу - савдо - сотиқнинг ғилдираги эмас, балки у ёғ, шу савдо - сотиқ ғилдирагини эркин ва юмшоқ юришига имконият яратадиган воситадир”, деган фикр билдиради.
• Россиялик иқтисодчи олимлар ҳам пулнинг иқтисодий моҳиятига алоҳида эътибор қаратишган. Жумладан, иқтисод фанлари доктори, профессор В.И.Соколов пулнинг моҳиятига “пул меҳнат тақсимоти чуқурлашиб бораётган ушбу жамиятда товарларни айирбошлаш ва тўловларни амалга ошириш ишларини енгиллаштиради”, дея таъкидлайди.

Пулнинг вужудга келиш сабабини билиш учун қадимда одамлар ўртасида рўй берган айирбошлаш муносабатларини амалга ошириш жараёнига эътибор қаратиш лозим. Чунки айнан мана шу табиий айирбошлаш жараёни ҳозирги кунда сиз билан биз кундалик ҳаётда ва ҳисоб - китобларда фойдаланиб келаётган пулнинг вужудга келишига замин яратган. Хусусан, пулнинг вужудга келишига қуйидаги омиллар асос бўлиб хизмат қилади: