1-мавзу: Кириш. Туташ муҳитлар механикаси фанига кириш Режа

1-мавзу: Кириш. Туташ муҳитлар механикаси фанига кириш


Режа:

1. 
   Туташ муҳит механикаси (Т.М.М) предмети.
   
2. 
   Туташ муҳит тушунчаси
   
3. 
   Туташ муҳит механикаси масалалари муаммолари
   
4. 
   Туташ муҳит механикаси методлари.
   
5. 
   асосий фаразлар.
   

1. Туташ муҳит механикаси (Т.М.М) предмети. Туташ муҳит механикаси – механиканинг газ, суюқлик ва деформацияланувчи қаттиқ жисм ҳаракатини ўрганувчи катта қисми ҳисобланади.
Биз аввал ўрганганимиздек, назарий механикада материал нуқта, материал нуқталарнинг дискрет системаси ва абсолют қаттиқ жисм ҳаракатлари ўрганилади. Туташ муҳит механикасида назарий механика қонунларига асосланган ҳолда фазонинг узлуксиз равишда туташ ҳолдаги муҳит ҳаракати ўрганилади ва бунда нуқталар орасидаги масофа ҳаракат давомида ўзгариб боради.
Т.М.М да сув, газ, металл каби оддий материал жисмлардан ташқариўзига хос муҳит- майдонлар ҳам ўрганилади. Масалан, электромагнит майдони, нурланиш майдони, гравитация майдони ва ҳ.к.
Табиат ҳодисаларини кузатишда ва кўпгина техник масалаларни ечишда суюқлик, газ ва деформацияланувчи қаттиқ жисм (ДҚЖ) нинг турли харакатларига дуч келамиз. Бундай муҳит ҳаракатларини ўрганишда ҳосил бўладиган зарур механик эффектларини ҳисобга олиш зарур бўлади.
Аммо зарур вақтда улар устида схематик тажрибадан ташқари, махсус экперимент ва назарий тадқиқотлар ўтказишга тўғри келади. Кундалик ҳаётимизда қаттиқ жисм деформацияси, сувни бир идишдан иккинчи идишга қуйиш, хона ичида иссиқ ҳавони сақлаш, ўзимизни шамол ва ёмғирдан сараш каби кундалик масалалаарни оддийгина ҳал эта оламиз.
Лекин шундай саволлар борки, уларга махсус билимларга асосланмасдан тўғри жавоб бериб бўлмайди. Масалан, баллондан оқиб чиқадиган газ тезлигини ҳисоблаш, атмосферадаги циклон қандай ҳаракатланиши, самолётга ҳаво қаршилигини камайтириш ва ҳ.к.
Таъкидлаш жоизки, бизга маълум бўлган эксперимментал ва назарий билимлар билан ҳам ҳаётдаги ва техникадаги жараёнлар билан боғлиқ муаммоларга жавоб бераолмаймиз.
Бунга мисол тариқасида қуйидагиларни келтириш мумкин. Сувда 100м/с тезлик билан ҳаракатланадиган жисмга сувнинг қаршилик кучини ҳисоблаш, миллион градус ҳараратдаги плазмани ҳосил қилиш ва уни ушлаб туриш, материалларнинг юқори ҳароратда ва катта кучланишдаги табиатини ўрганиш, иншоатларнинг портлаш ва зилзиладаги мустаҳкамлиги, гипертовушли пассажир самолётларини лойиҳалаш, об-ҳавони олдиндан айтиб бериш, ер остида нефт ва газ ҳаракати, ўсимлик ва тирик органиўмларда кечадиган механик жараёнлар ва ҳакозаларем келтириш мумкин.
Ҳозирги замон техникаси шундай ривожланмоқдаги, энди уларни янада такомиллаштириш ва бошқариш муҳандислардан янги ва илмий ҳажмлар ғояларга эга бўлишни талаб қилади.

2.