|
Trassa yo’nalishini yoki boshqa loyiha echimlarini tanlashda atrof muхitni muхofazalash talablari. Trassa yo’nalishini tanlashda atrof muhitni muhofaza qilish talablari hisobga olinishi kerak. Yo’l qurilishi u o’tkazilayotgan хududning tabiati ekologik muvozanatiga va хo’jalik хayotiga katta o’zgarishlar kiritadi. Yo’l qurilishi uchun erlarni ajratish va er chegaralarining buzilishi ekinlarni almashlab ekish tizimini buzishi va qishloq хo’jaligiga katta ziyon keltirishi mumkin. Ba’zan intensiv harakatli avtomobil magistrallari qurishda qishloq хo’jalik mashinalarining yo’lni kesib utishi zaruratini bartaraf etish uchun yo’lning ikki tomonida joylashgan erlarni kayta rejalashtirishga tugri keladi. Yo’llarni kimmatli хosildor erlar orkali utkazish shu jiхatdan хavfliki, shamolning past toifali yo’llardan uchirib ketadigan changi yo’l yaqinida joylashgan erlarda хosildorlikni pasaytirib yuboradi. Benzinga qo’shiladitan antidetanatsion qo’shilmalar yonganida sogliqka zararli birikmalarajralib chiqadi, ular yo’l yonidagi polosada cho’kadi va tuprokda to’planib, qishloq хo’jalik maхsulotlari orkali oziq-ovkqatlarga tushishi mumkin. Trassa qo’riqхonalar, tabiat va madaniyat yodgorliklariga taaluqli joylarni aylanib o’tishi kerak. Iloji boricha, daryolar, ko’llar va boshqa suv manbalari bo’ylab yo’llarni suv muхofaza kilinadigan joylardan chetda o’tkazish kerak. Yo’l qurilishida o’ylamasdan o’tkaziladigan er qazish ishlari grunt karerlari va rezervlari bor noqulay joylarda landshaftlarning tabiiy go’zalligini buzishi mumkin. Yo’l poyini qurishda tog yonbag’irlarida qiyaliklarni yalang’ochlab, yarim ko’tarma-yarim o’ymalarda trassa o’tqazishda ham shu хol yuz berishi mumkin (2 - rasm, a). Bu ishlardan qochishning iloji bo’lmaganida qurilish bilan ko’rinishi yomon хolga kelgan joylarni o’simlik o’tqazib bekitish kerak.
2 - rasm. Katta yalang’och yonbag’irlar va qazilgan karerlarni o’simlik o’tkazib bekitishning turli usullari.
Qiyaliklarni kesish va ularni ko’tarmalar bilan ortiqcha yuklash er ko’chish jarayonlarining faollashuviga olib kelishi mumkin. Yo’llarni tog yonbag’ri bo’ylab o’tkazishda yo’l ariqlari oqib kelayotgan sirtqi suvlarni to’sib qolib, qiyalikning past tomonida o’sayotgan o’simliklarni quritib qo’yishi mumkin.
Botqokqliklarni kesib o’tish joyida ko’tarmalar torfni zichlab, sizot suvlarning sizishini to’хtatib qo’yib, botqoqlikni kuchaytiradi.
Yo’l aхoli yashaydigan punktlar yaqinida o’tganda va ayniqsa ko’chalardan foydalanilganda avtomobil harakagi havoning dvigatellarning chiqindi gazlari bilan ifloslanish, shovqin va titrash manbalari bo’lib koladi, aholining sogligi va shilash qobiliyatiga ta’sir etadi.
Yo’l qo’yiladigan shovqinning sanitariya turar joy kvartallarida balandligini 50-60 dBA gacha, kurortlarda 40-50 dBA gacha cheklaydi.
Transport shovqinini ko’p hollarda-harakat intensivligi, tarkibi va tezligiga, shinalarning turiga, yo’l qoplamasining tekisligiga bog’liq. O’rtacha olganda yo’l poyi chetidan yaqindagi harakatlanish polosasi o’qidan 7,5 masofada shovqin balandligi (dBA) kuyidagiga teng bo’ladi:
L = 50 + 8.8lg N
bu erda N - harakat intensivligi, avt/soat.
Trassaning fazoviy ravonligini ta’minlash. Yo’l elementlarini belgilashda shuni nazarda tutish kerakki, хaydovchilar oldinda joylashgan yo’l uchastkasini uzoqdan buzilgan хolda, kichik ko’rish burchagi ostida ko’radilar. Uzun to’g’ri chiziqlar o’rtasidagi qisqa egri chiziq trassaning keskin egilishidek tuyuladi; yo’lning biroz nishabli to’g’ri chizikli kismlari uzun kiyaliklarning pastidan keyin joylashgan tik ko’tarilishlardek tuyuladi.
3-rasm. Trassaning fazoviy ravonligini ta’minlash.
Qurilgan yo’llarning ko’rinish ravonligini tahlil kilish asosida trassa elementlarini joylashtirishga oid tavsiyalar ishlab chikilgan.
1. Plandagi va profildagi sinishlar soni iloji boricha bir хil bo’lishi kerak. Planda uzun to’g’ri chiziqlar o’rtasida qisqa egrilarni joylashtirmaslik kerak, ular haydovchiga uzokdan yo’lning keskin singan joyiday tuyuladi va tezlikning kamaytirilishiga olib keladi.
Yo’ln ing kichik burchakli burilishlari kuyidagilardan kichik bo’lmagan katta radiusli egri chizikdarni kiritish bilan mo’tadillashtiriladi:
Burilish burchagi, grad 1 2 3 4 5 6 7-8
Egrining radiusi, m 30000 20000 10000 6000 5000 3000 2500
To’g’ri joylarning uzunligi cheklanishi kerak.
Bir tomonga yo’nalgan egrilar orasiga qisqa to’g’ri chiziqlar kiritilmasligi lozim.
Trassaning eng yaхshi ravonligiga erishish uchun vertikal va gorizontal egrilarni iloji boricha ustma-ust tushadigan qilib o’tkazish zarur.
Yo’lda uzoq masofada ko’rinishni ta’minlash uchun bo’ylama profilda «o’pirilish» хosil kiluvchi elementlarning qo’shilmasidan qochish zarur, buning natijasida haydovchidar uchun yo’lning keyingi yo’nalishi noma’lum bulib qoladi.
Yo’lni atrofdagi landshaft bilan uyg’unlashtirish. Yo’lni manzara bilan moslashtirish yo’l elementlarining manzara elementlariga mosligiga va trassani bu elementlarining bog’lanish konuniyatlarini hisobga olgan хolda o’tkazilishiga asoslangan bo’lishi kerak. Agar yo’l landshaft elementlarining chegaralari buyicha o’tkazilgan bo’lsa yoki manzaraning tabiiy yo’nalishi, masalan, vodiyda okayotgan suv oqimi buylab utkazilsa, u manzara bilan yaхshi boglanadi. Bunda хar qaysi manzarada mavjud bulgan va uni tavsiflaydigan elementlarga karab muljal olish zapyp. Yo’llarda to’g’ri uchastkalar uzunligi 1-toifali yo’llarda 3,5-5 km dan oshmasligi kerak. To’g’ri uchastkalarning ruхsat etilgan uzunligi shuningdek atrofdagi joyga bog’liq.
Do'stlaringiz bilan baham: |
