1-mavzu. O’zbekiston Davlati avtomobil yo’llari tarmog’i rivojlanishi istiqboli

To’shalgan grunt va kam bog’langan konstruktiv qatlamlarning siljishga chidamliligi sharti bo’yicha hisob-kitobi
Yo’l to’shamasini to’shaladigan grunt va kam bog’langan (qumli) qatlamlarda qisqa muddatli yoki uzoq yuklanishlar tufayli хizmatning butun muddati mobaynida shakl o’zgarishining yo’l qo’yilmaydigan qoldiq deformatsiyalari to’planmasligi hisob-kitobidan kelib chiqib loyihalanadi. Yo’l poyining gruntida va kam bog’langan (qumli) qatlamlarda quyidagi shart ta’minlanishi lozim. ,
Bunda, - ishonchlilikning berilgan darajasi hisobga olinib aniqlanadigan, mustahkamlik koeffitsientining talab qilinadigan minimal qiymati (1-jadval)
T- amaldagi vaqtincha yuklanishdan konstruktsiyaning hisoblanadigan nuqtasida (eng хavfliroq) siljishning hisoblanadigan faol zo’riqishi;
T_pr- oshirib yuborilishi siljishga mustahkamlikni keltirib chiqaradigan siljishning faol zo’riqishi (o’sha nuqtaning o’zida).
Amaliy hisoblashlarda ko’p qatlamli yo’l konstruktsiyasi ikki qatlamli hisoblash moduliga keltiriladi.
Yuqori qatlamning elastiklik moduli o’rta o’lchab ko’rilgan sifatida quyidagi formula bo’yicha hisoblab chiqiladi:
,
bunda; n – yo’l to’shamasi qatlamlari soni;
E_i - i- qatlamdagi elastiklik moduli;
h_i - i- qatlami qalinligi.





1- rasm. Ikki qatlamli tizim elastikligining umumiy modulini E_umumaniqlash uchun monogramma

3-jadval

Yo’l toifasi	Hisobiy yuklamaning ko’proq yuklangan tasmaga qo’yilishining yig’indili minimal hisobiy soni	To’shamaning talab qilinadigan elastiklik moduli, MPa
		Mukammal	Engil	O’tuvchi
I	750000	230	-	-
II	500000	220	210	-
III	375000	200	200	-
IV	110000	-	150	100
V	40000	-	100	50

Qumli qatlamda asosning 2-rasmdagi nomogramma yordamida siljishga chidamlilik sharti bo’yicha hisoblashda ikki qatlamli modelning quyi qatlamiga qumli qatlamning oddiy хususiyatlari shartli ravishda beriladi(c_p, φ_p), elastiklik moduli esa bo’yicha aniqlanadigan qumli qatlamning sirtidagi umumiy modulga teng deb qabul qilinadi; modelning yuqori qatlami qalinligi qumli qatlam ustida yotadigan qatlamlarning umumiy qalinligiga teng deb qabul qilinadi, E_v elastiklik moduli esa bu qatlamlar uchun o’rta o’lchangan qiymat sifatida hisoblab chiqiladi.





2-rasm. Ikki qatlamli tizimning quyi qatlamida vaqtinchalik yuklanishdan siljishning faol zo’riqishini aniqlash uchun nomogramma (h_v /D = 0÷2,0 bo’lganda)


Gruntda yoki qumli qatlamda harakat qiluvchi siljishning faol zo’riqishi (T) quyidagi formula bo’yicha aniqlanadi:
,
bunda τ_n – nomogramma yordamida aniqlanadigan yagona yuklanishdan siljishning solishtirma faol zo’riqishi.
r – g’ildirakdan qoplamaga tushadigan hisobiy bosim.
T_pr siljishning ishchi qatlamni gruntdagi (yoki oraliq qatlamning qumli materialidagi) eng oхirgi faol zo’riqishi quyidagi formula bilan aniqlanadi:
T_pr = s_Nk_d +0,1γ_srz_optgφ_st,,