1-mavzu. Mehnat to‘g‘risidagi fanning yuzaga kelishi va uning jamiyat rivojlanishidagi roli

. Mehnat iqtisodiyotining bo‘limlar iva muammolari

Mehnat iqtisodiyoti uch darajali bo‘limni, ya’ni: mehnat mikroiqtisodiyoti,

mehnat mezoiqtisodiyoti va mehnat makroiqtisodiyotini ajratishga asoslanadi.
Hal qilinadigan muammolar doirasi mushtarak bo‘lgani holda har bir daraja
bo‘yicha uning uchun asosiy bo‘lgan muammolar hamda axborot almashinish va
yondash darajalar bilan muvofiqlashtirish zarur bo‘lgan muammolar ajratiladi.
CHunonchi, mehnat mikroiqtisodiyotining predmeti xodimlarning mehnat va ijodiy
imkoniyatini rivojlantirishdan, ulardan foydalanishdan, xodimlar bilan ishlash,
mehnatni tashkil etish, normallashtirish va rag‘batlantirish shakllarini yaxshilash
tizimlarini qo‘llanishi asosida mehnatning samaradorligi va daromadliligini oshirish
muammolarini qat’iyan, muayyan hal qilishdan iboratdir. Mehnat
mezoiqtisodiyotining predmeti mehnat bozorlari iqtisodiyoti muammolari va boshqa
ijtimoiy muammolarni hududlar bo‘yicha viloyat va tumanlar doirasida hal etishdan
iboratdir. Mehnat makroiqtisodiyotining predmeti hududlarda iqtisodiyotni
rivojlantirishning mehnat va ijtimoiy xususiyatlarini rivojlantirish strategiyasini
ishlab chiqish va uni boshqarishdan iborat.
Mehnat mikroiqtisodiyoti muammolari, mikroiqtisodiyot sohasi alohida
iqtisodiy sub’ektlar faoliyati bilan bog‘liqligi jihatidan ajralib turadi. Bu sub’ektlar
jumlasiga iste’molchilar, ishchilar, xizmatchilar, xususiy tadbirkorlar va kichik
korxona egalari, sarmoya soluvchilar, firmalar – aslini olganda iqtisodiyotning
faoliyatida muhim rol o‘ynaydigan har qanday individum, jismoniy shaxs yoki
xo‘jalik yurituvchi sub’ekt kiradi.

Mehnat iqtisodiyotining «Mikroiqtisodiyot darajasi quyi bosqichda iqtisodiy

qarorlar qanday va nima sababdan qabul qilinishini tushuntirib beradi.Masalan, u
iste’molchilar tovar xarid qilish haqidagi qarorni qanday qabul qilishlarini va narxnavo hamda ular oladigan daromadlarning o‘zgarishi tovarni tanlashlariga qanday
ta’sir ko‘rsatishini; firmalar ishchilar sonini qanday rejalashtirishini hamda ishchilar
qaerda va qancha ishlashlari kerakligini qanday hal qilishini tushuntirib beradi.
Mikroiqtisodiyotning yana bir muhim jihati shuki, iqtisodiyot sub’ektlari ancha yirik
tuzilmalar – sanoat tarmoqlarida bozorlar vujudga kelishi jarayonida o‘zaro
hamkorlik qiladi.