1-mavzu. Mehnat to‘g‘risidagi fanning yuzaga kelishi va uning jamiyat rivojlanishidagi roli

5. Mehnat to‘g‘risidagi fanning yuzaga kelishida islom iqtisodiyoti mafkurachilari va SHarq iqtisodiy tafakkurining o‘rni

O‘rta Osiyo xalqlarining iqtisodiy bilimlarini egallashlarida islom dinining
tarqalishi, uning iqtisodiy g‘oyalari ijobiy ahamiyatga ega bo‘lgan. Ma’lumki, islom
iqtisodiy g‘oyalari musulmonlarning muqaddas kitobi «Kur’oni Karim»da,
Payg‘ambarimiz Muhammad Mustafo sallallohu alayhi vasallam (570-632)
Xadislarida, mashhur «Muhtasar» deb nomlangan kitobda va boshqa ko‘plab tarixiy
kitoblarda o‘z ifodasini topgan.
«Kur’oni Karim»da iqtisodiyotga oid juda ko‘p ko‘rsatmalar bilan bir qatorda
mehnat qilish va mehnat orqali hayot kechirishga da’vat qilingan. Mehnat har bir
musulmon uchun ham bu dunyo, ham u dunyoda halovat ko‘rishning manbai deb
tushuntiriladi.
Inson jamiki boyliklari, hayot quvonchlarini mehnat, faqat mehnat orqali
yaratadi. «Islom iqtisodiyoti» mafkurachilari ham mehnat va mehnatkashlikni
ulug‘laydilar, uning ildizlarini islom ko‘rsatmalari bilan bog‘laydilar. Mehnatni
musulmon odamning muqaddas vazifasi, ijtimoiy taraqqiyotning so‘zsiz sharti deb
biladilar. Masalan, Muhammad ash-SHarani «Islomda ijtimoiy kafolat» degan
kitobida shunday yozadi: «Mehnat – muqaddas ish bo‘lib, islom unga jiddiy
munosabatda bo‘lishga da’vat etadi. Inson mehnati uning aqli va tanasining
faoliyatidir. Ko‘pincha inson mehnatdan zavq-shavq oladi. Mehnat ijtimoiy zulmga
qarshi yo‘ldir»6.
Amir Temurning iqtisodiy g‘oyalari uning «Temur tuzuklari» asarida bayon
etilgan. Unda sohibqironning mamlakatni boshqarish, uni rivojlantirish qoidalari,
yo‘l-yo‘riqlari o‘z ifodasini topgan. Asarda iqtisodiyotni tashkil etish,
barqarorlashtirish, tartibga solib borish, mehnat va uni tashkil etish masalalariga keng o‘rin berilgan.