|
Shtrixli kodlashtirish tizimining O’zbekistonda qo’llanishi. O’zbekiston Respublikasining bosqichma-bosqich bozor iqtisodiyotiga kirib borishi natijasida iqtisodiyotga zamonaviy va yuqori darajada takomillashgan kompyuter axborot texnologiyalarini qo’llash jarayonlari tezlik bilan rivojlanib bormoqda, bu esa iste’molchilarga xizmat ko’rsatish sifatini oshirish va turli xil chiqimlarni kamaytirish jarayonlarida muhim omil bo’lmoqda va o’z aksini ko’rsatmoqda.
Mamlakatimiz tadbirkorlari va mahsulot ishlab chiqaruvchilarining zamonaviy biznes talablariga mos tushuvchi yangi texnologiyalarni joriy qilishlari bu soha rivojlanib ketgan davlatlarga nisbatan bir muncha engil ko’chadi, chunki respublikamizda hozirgi kunda avtomatik identifikasiya sohasida texnologik ana’nalar mavjud emas, bu esa bu soha rivojlangan davlatlar tajriba va saboqlaridan amalda foydalanishni engillashtiradi.
2. Shtrix kodlashtirilgan axborot tizimlarining joriy qilish samaradorligi
Shtrixli kodlashtirish tizimining joriy qilinishining iqtisodiy samaradorligi yana shundan iboratki, ko’pmiqdorli qog’ozli xujjatlarni tark etish imkoniyatini berib, mahsulot ishlab chiqaruvchi haqida, mahsulotning texnik tavsiflari va ishlab chiqaruvchining boshqa ma’lumotlarini ham kodga kiritish orqali, turli xil ko’rsatkichlar haqidagi axborotlarni operativ holda olish imkonini beradi.
Bundan tashqari kodlashtirish tizimining joriy qilinishi tmahsulot aylanishi haqidagi axborotlarni tezkor olish, tijorat chiqimlarini kamaytirish sharoitini yaratib, shuning bilan birga ishlab chiqaruvchi va sotuvchiga bozorga kirayotgan turli xil mahsulotlarga bo’layotgan munosabatlarni kuzatishni, haridorga esa zarur bo’lib qolganda – ta’minotchi yoki ishlab chiqaruvchiga aniq chiqish imkoniyatini beradi. Kuzatishlar natijasida sotish hajmini kengaytirish, ishlab chiqarishni ko’paytirish, chiqimlarni kamaytirish va xizmat ko’rsatish darajasini ko’tarish mumkin bo’ladi.
1977 yilda Evropa davlatlari daroajasida Bryusselda qabul qilingan kelishuvga asosan mashinada o’qiladigan EAN mahsulot kodi quyidagi talablarga javob beradi:
− sanoat va savdoda ma’lumotlar to’plash faoliyatiga xizmat qiladi;
− xalqaro ahamiyatga ega;
− alohida foydalapnuvchilar faoliyatiga bog’liq emas;
− ko’pbelgili kodlar yordamida har qanday mahsulot birligini xalqaro darajada identifikasiya qiladi;
− o’zining tuzilishiga ko’ra keyinchalik mashinada hisobga olish maqsadida grafik ko’rinishda ifodalashga qulay.
Shtrixli kodlashtirishning qo’shimcha vazifalari quyidagilarda ifodalanadi:
− mahsulotni hisobga olish va zahiralarni nazorat qilishni avtomatlashtirish;
− mahsulot aylanishi jarayonini tezkor boshqarish, bunday jarayonlar:
− yuklash;
− transportirovka qilish;
− mahsulotlarni joylashtirish (mehnat unumidorligi 30%dan 80%gacha o’sishi mumkin;
− haridorga xizmat ko’rsatish tezligini va madaniyatini oshirish;
− marketing tadqiqotlarini axborot ta’minoti.
Shtrixli kodlashtirishni joriy qilish zaruriyati savdo va ishlab chiqarish sohasiga EhMni keng qo’llanishi va axborot texnologiyalarining takomillashuvi natijasida kelib chiqdi. Natijada mahsulot kelib tushishini ro’yxatga olishni, yuklash va sotishni avtomatlashtirish hisobiga mahsulot harakatini tezlashtirish va mahsulotlarni xujjatda qayd etib to’ldirishlarni engillashtirdi. Xujjatlarni qo’lda to’ldirish, kerakli mahsulotlarni ombordan qidirish ko’p mehnat va vaqt talab qilish bilan birga bu jarayonlarni bajarishda bir qancha xatoliklarga yo’l qo’yiladi. Xalqaro savdoda qog’ozli hujjatlarga ishlov berishlar mahsulot qiymatining 3,5-15%i atrofida baholanadi.
Shtrixli kodlarni joriy qilish quyidagi jarayonlarni samarali yo’lini (optimizatsiya) tanlashni ta’minlaydi:
− tayyorlovchilarga – ishlab chiqarilgan mahsulot miqdorini hisobga olish, ularni turlari va navlariga asosan saralash va joylashtirish, mahsulot zahiralarini hisobga olish, kerakli mahsulotlarni etarli miqdorda saralash yo’li bilan buyurmalarni shakllantirish va savdo tarmoqlariga jo’natish;
− ulgurji vositachilarga – mahsulotlarni miqdori va assortimenti bo’yicha qabul qilish, savdo do’koni, ombor, savdo zalidagi mahsulotlar zahiralarini hisobga olish va nazorat qilish, mahsulotlarni iste’mol qilinishi xolatiga qarab mahsulot zahiralarini bir meyorda to’ldirilib borilishini ta’minlaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
