1-Мавзу: “Электрон бизнес асослари” фанининг предмети ва билиш усуллари (2 соат)

5.2-rasm.
Tovarga bazaviy narxni belgilash masalasini hal qilishning maqsad va
vazifalari daraxti


Tarqoq usullarni Masalani shakl-
yagona kompleks- lantirish va tan­
ga birlashtirish langan vositani
qo‘llash

ITMni ishlab chiqish chog‘ida quyidagi dastlabki qoidalar qabul qilindi:

• 
  narxlar dasturiy mahsulot sifatini umumiy tarzda baholash va is- te’molchilar uni raqiblarning tovariga nisbatan ma’qul ko‘rishi asosida
  

belgilanadi;

• 
  bo‘lajak foydalanuvchilar tovarni sifat mezonlari hamda uni sotib olish va foydalanish xarajatlari (iste’mol qilishning samaradorlik mezoni) bo‘yicha o‘xshash tovarga qiyoslab baholashga qodir deb hisoblanadi;
  
• 
  ishlab chiqaruvchining tovarga qilgan xarajatlari, talab (iste’- molchi uchun maqbul bo‘lgan narxlar diapazoni), ishlab chiqaruvchi fir­maning marketing maqsadlari, o‘xshash tovarlar (ularning sifati va narx- lari) haqidagi axborot yetarli darajada aniq ma’lum va belgilangan deb hisoblanadi.
  

Tovarni funksional vazifasi jihatidan o‘ziga eng yaqin turgan va bo­zorda salmoqli ulushga ega bo‘lgan o‘xshash tovarlar safida “xarajatlar- sifat” nisbati bo‘yicha joylashtirish asosida uning bazaviy narxini belgi­lash nazarda tutiladi. Qo‘shimcha shartlar va cheklovlar sifatida raqiblar, bo‘lajak iste’molchilar hamda ishlab chiqaruvchi korxona chiqimlari to‘g‘risidagi axborotdan foydalaniladi.

3. 
   rasmda tovarning bazaviy narxini belgilashning tavsiya etiladi-gan iqtisodiy-tashkiliy modeli (ITM) keltirilgan.
   

Tovarning narxi quyidagi ko‘rsatkichlar funksiyasi sifatida tasavvur qilinadi:
Nim⁼f(K_un; Ki; Xi; Ui; IT,_un; T, T_p)
Bunda N_im - ishlab chiqarilgan mahsulot (tovarning) bazaviy narxi;
K_un - ishlab chiqarilgan mahsulot (tovar) narxi ko‘rsatkichlarining vektori;
K_i, ie[l, m] - ishlab chiqarilgan i-mahsulot sifati ko‘rsatkichlari-ning vektori;
m - baholanayotgan mahsulotning ko‘rilayotgan analoglarining miqdori;
X_i - iste’mollchilarning i-mahsulotni olish va ishlatishga ketadigan xarajatlari;
Ui - i-mahsulotning bozordagi ulushi
IT,_un - mahsulotlar ishlab chiqaruvchi firmalarni va o‘xshash mahsu- lotni ilgarilatish va taqsimlash strategiyalarining umumlashgan baholari;
T - mahsulot (tovar) tannarxi;
T_p - talab parametrlari (sotiladigan tovarning taxmin qilinayotgan soni, iste’molchilar uchun narxning yuqori va quyi darajalari).