1-Мавзу: “Электрон бизнес асослари” фанининг предмети ва билиш усуллари (2 соат)

Shtrixli kodlashtirishni qo’llash texnologiyasi va klassifikasiyalari

Hozirgi kunda jahon shtrixli kodlashtirish tizimida asosan EAN-13 Xalqaro kodi va UCC/EAN-128 butanjahon kodi, transportli guruhlar uchun esa EAN-8, EAN-14 shtrixli kodlari qo’llaniladi. SHtrixli kodlashtirish tizimida qabul qilingan qoidalarga asosan undagi davlat kodi, mahsulot ishlab chiqarilgan davlat hududiga bog’liq bo’lmay, balki uni ishlab chiqaruvchini qaysi davlatda ro’yxatdan o’tganligiga bog’liq bo’ladi, ya’ni mahsulot bir davlatda ishlab chiqarilgan bo’lib, ishlab chiqaruvchi boshqa bir davlatda ro’yxatdan o’tgan bo’lishi mumkin.

№	davlat	kodi	№	davlat	kodi	№	davlat	kodi
1	AQSh-Kanada	00-09	7	YAponiya	45-49	13	Isroil	729
2	Fransiya	30-39	8	Buyuk Britaniya	50	14	SHvesariya	76
3	Bolgariya	380	9	Polsha	590	15	Argentina	779
4	Germaniya	400-440	10	Vengriya	599	16	Italiya	80-83
5	Rossiya	460-469	11	Xitoy	690-691	17	o’zbekiston	478
6	YUgoslaviya	860	12	Turkiya	869	18	Janubiy Koreya	880

Davlat kodlari EAN assosiasiyasi tomonidan beriladi. Tayyorlovchining kodlari esa assosiasiya tomonidan belgidlab berilgan bo’lib, davlat milliy tashkilotlari tomonidan beriladi. Mahsulot ma’lumotlari kodlarini tayyorlovchi tashkilot yoki sotuvchi o’z korxonasi doirasidan kelib chiqqan holda ro’yxat raqami sifatida belgilaydi. Bunday ma’lumotlar nomi, navi, rangi, massasi, razmeri va boshqa shu kabi ma’lumotlar bo’lishi mumkin. Bu ma’lumotlar ishlab chiqaruvchi tomonidan mahsulot kelib tushishidan 3 xafta avval savdo hamkoriga etkazib beriladi. Oxirgi o’rindagi nazorat raqami EAN algoritmi shtrixli kodni o’quvchi skaner moslamasi uchun mo’ljallangan va ma’lum tartibdagi arifmetik amallar bilan aniqlanadi.
Shtrixli kodlashtirish tizimida komponent belgilar atamasi qo’llanilib, komponent belgilar deyilganda oziq-ovqat mahsulotlariga xos bo’lgan qo’shimchalar haqida va boshqa qo’shimchalar omillar borligi haqida habar beruvchi belgilar tushuniladi ko’pgina import mahsulotlarda axborot belgisi sifatida «E» xarfi va 2 yoki 3 belgili raqamlar ishlatiladi. E – komponenta belgisi mahsulotlarga turli xil ximik qo’shimchalar qo’shilganligini va ularni o’qishni qiyin bo’lganligi sababli qo’yiladigan belgidire masalan, «E-464» − bir nechta ximik birikma nomidan iboratdir va «oksipropilmetil-sellyuloza» birikmasini bildiradi.
Texnologik funksiyalariga qarab «E» komponenta belgisi quyidagicha bo’lingan: E100-E182gacha rang beruvchi ximikatlar, E200 va undan yuqori iste’mol mahsulotlarini uzoq saqlanishini ta’minlovchi ximikatlar va shu kabi bunday komponentalar belgilari E-1000gacha boradi. Undan tashqari ba’zi iste’mol qilinmaydigan mahsulotlarga ham ularni tarkibi to’’risidagi axborotlarni bildiruvchi komponent belgilar mavjuddir. Masalan, M-11 – tashqi ishlar uchun (1) foydalaniladigan tabiiy olifeli (1) moyli bo’yoq.