|
Shopbot lar narxlarning “ shaffofligini “ ta’minlab sotuvchilarning narxni orttirishga imkoniyatlarini rag’batlantiradilar;
Keyingi paytlardafrmulalar yordamida bir turli tovarlar bozorida narxlarning xilma –xilligini tavsiflaydigan ko’plab iqtisodiy modellar yaratildi. Eng diqqatga sazovorlaridan biri 2001-yili Maykl Bey va Jon Morgan tomonidan olib borilgan ish bo’lib, u ularning modeli muvozanat bo’lganda Shopbot lar firmalardan o’z xizmatlari uchun yuqori xaqlar olib, tovarlarga narxlar shakllantirishda qisman ishtirok etadilar.
Ikkinchi qiziqarli modelni 2002-yili Ganeshlya va Emit Pazgal lar ishlab chiqqanlar. Bunda ular Shopbot lardan va boshqa kanallardan foydalanuvchi firmalarning narx shakllantirishlariga e’tibor berganlar. Ularning modellari, kitoblar, kompakt –disklar va videokassetalar narxlari xaqidagi katta miqdordagi ma’lumotlarni o’z ichiga olgan xolda yaxshi samara beradi.
Personalizastiya iqtisodi.
Bertran ning raqobatga yondoshishi yanada kengaytirilishi mumkin va sotuvchilarning differenstiallangan narxlakri xolatini o’rganishga imkon beradi.
Tovarlar differenstiyasi.
Bertran ning natijalari iste’molchilar o’z tanlashlarida faqatgina narxga e’tior qiladilar deb faraz qilgan. Lekin sotuvchilar reklama, xizmat sifati kabilar bilan xaridorlarni o’z savdo markalariga xayrixoxliklarini orttirishga xarakat qiladilar. Bunga erishgan sotuvchilar keyinchalik narxlarni ozgina ko’tarib qo’yiishlari mumkin, bunda ular xaridorlarning tanish firmalarni afzal ko’radi deb umid kiladilar.
Bu xolda Bertran modeli ish bermaydi. Agar sotuvchilar bir-biridan farq filsa ular narxlarni tannarxdan yuqori shakllantirib foyda oladilar.
Narx diskriminatstiyasini iktisodiy taxlili.
Sotuvchilarga tajribada shaxsiylashtiruvchi texnologiyadan narx diskriminatstiyasini 1darajasini yaratishdan foydalanish shunchalik zarurmi?
Bir qarashda bu savol g’ayritabiiy tuyulishi mumkin. Chunki, dinamik baxolash kompaniyalar uchun ko’p foydali bo’lib, Atagop misolidan bu narsa unga sodiq firmalarni sotuvchilariga ayondir.
Bu yana shuki Devid Ulf(Oaush Shrp) va Nir Vulkan(№g Ul 1kanal) Lar «kushimcha foydaning samarasi» ni yaratish deb atashadi.
Lekin elektron savdoning muxim zamonaviy xolati raqobatni yukori darajasi xisoblanadi. Bu 2-faktor sotuvchilar uchun muxim axamiyatga ega bulib, baxolash (narx diskriminastiyasining birinchi darajasini ko’llovchi bu savdogarlar urtasidagi rakobatni kuchaytiradi, xatoki ular xar bir istemolchi uchun rakobatlashadi. Ulf va Vulkan buni intensivlashgan rakobat samarasi deb ataladi
Xotelning sxemasida sotuvchilar uzaro noanik xaridorlarni izlab rakobatlashadilar: barcha istemolchilar chapda «ishonchli» mijoz buladilar. Lekin bu sxema ish bermaydi, agar baxolash diskriminastiyasini 1-darajasidan foydalansa, endi xar bir istemolchi uining shaxsiy bozorini yaratadi. Sotuvchi unga aloxida narx kuyadi, va endi xar bir istemolchi tovarni shunday narxda olishini uzi xal kiladi. Natijada bu sotuvchini foydasini kamaytiradi, xarido r ungdan tovarni A sotuvchidan, chapdan esa B sotuvchidan sotib olish extimoli kuprok.
Mijozlar uchun aloxida etibor kursatib yukori narx belgilashni kuprok tulashga kodir yoki sotuvchisini markasiga Tula ishonuvchi yoki boshka sabablarga kura ekanligini aytrib utish kerak. Lekin bu shu Bilan birga sotuvchilarni uzoro kuchlirok rakobatlashishga majbur kiladi, yani xar bir istemolchi uz bozorini takdim kilib kaysiki yutib chikishi shart. Ulf Bilan Vulkan xam xolatni taxlil kilish uchun Xotelning sxemasidan foydalanishadi, kachonki sotuvchilar baxolash (narx) diskriminastiyasi texnologiyasini tanlash yoki yuklrgini xal kiladilar.
Xulosa kaysi natija keraklirok ekaniga boglik ; kushimcha foyda kaysi5ki daromadni ku4paytirish samarasini ilgari surishga yoki intensivlangan rakobat samarasi, yani daromadni pasayishiga olib keladi. Xotelning sxemasi asosida Ulf –Vulkanlar taxlishlida istemolchilar liniyasida joylashgshan differenstial tovar darajasini takdim etadi.
Xaar bir so tuvchi shu liniya chekkasida turadi. Sotuvchilar barcha xaridorlar uchun yagona narx urnatishadi. Yoki xar bir xaridor uchun aloxida narx belgilashadi. Agar firmalar aloxida narx kuyishsa, unda birinchi kuzatish shunga olibkeladiki unda istemolchilar anik liniya urtasida bulib xar ikki souvchidan tengdaniga ketadilar va narx uz tannarxiga tenglashadi. (Bu xulosa Bertran modelidan kelib chikadi ). Lekin urnatilgan narxlar va daromad butuniga i stemolchilarni u yoki bu sotuvchiga sodikligiga boglik.
Soddarok kilib aytganda 3 ta variant mavjud bulib, xaridolarni boglanganligiga alokador.
1. Agar istemolchilarning kungliga xech biri sotuvchining markasiga ishonkiramasa unda xaridorlarga takdim etilgan firma narxidan deyarli xama joyda pastrok, bu xolatda xech kaysi firma (ne sya?)
Yani intensivlangan rakobat samarasi kuchli tasir etadi «kushimchi foydani ilg8ari surish samarasi » va firmalarga narx diskriminastiyasini kullamaslik makul va bir xil narx Ur natiladi. Agar istemolchilarni bir kismi bir sotuvchiga ishonsa, boshka kismi yuk.
Shunda firma liniya bo’yicha o’ziga yaqin masofada joylashgan mijozlarga narx diskriminastiyasini qo’llagan taqdirda bo’lishi mumkin bo’lgan narxdan ortiqroq narxni, narx diskriminastiyasini qo’llaydi. Liniyaning o’rtasida narxlar pastroq bo’lsa, agar ikkala firmada narxlar bir xil bo’lsa, foyda ko’proq bo’ladi. Bunda jadallashtirilgan raqobatning narxi yorqinroq ko’rinadi.
Agar ko’pro qzaridor lar bir yoki g’ar ikkala firmaga mijoz bo’lsalarbu firmalar narx diskriminastiyasidan ko’proq foyda ko’radi, shunday qilib bu xolda “qo’shimcha foyda olishning ilgarilatishning nafi ”yaqollroqdir. Lekin, xissiyotlar quyidagilarni aytadi:
Ikki xil asoratlar bo’lishi mumkin – sotuvchilar o’rtasida raqobatni kuchaytirish, narxni xarxillashtirish imkonini beradi. Avval ularning narxlariga ta’sirini muxokama qilamiz. Raqobat narxlarning tushib ketishiga olib kelashi aniq, ayniqsa, liniyaning o’rtasida joylashgan biror firmaga mijoz bo’lmaagn xaridorlar uchun. Agar biror firmaga mijoz bo’lmagan xaridorlar bo’lmasa, narxlar hamm a uchun pasayadi. Agar xaridorlar firmaga sadoqatli bo’lsa, bu firma narx ko’tarish sistemasini boshlaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
