|
Avtomobillar yonilg`i sarfining me`yoriy koprsatkichlari. Ma`lum ishni bajarish uchun yoki ma`lum masofani yurish uchun belgilangan yonilg`ining sarfi avtomobil transportida yonilg`ining me`yoriy sarfi deyiladi. Ular transport jarayonini amalga oshirish uchun kerak bo`lgan yonilg`i sarfi me`yorini o`z ichiga oladi. Avtomobillarni ta`mirlash va har xil xo`jalik ishlari uchun ketgan yonilg`i sarfi bu me`yorlarga kirmaydi va alohida hisobga olinadi. Avtomobillar uchun yonilg`i sarfi benzin, dizel yonilg`isi, suyultirilgan va siqilgan gazlar uchun alohida me`yorlanadi hamda ular ATK da bu mahsulotlarni me`yorlashda qo`llaniladi. Me`yorlar yakka va guruhiy turlarga bo`linadi.
YOnilg`ining yakka sarf me`yori alohida avtomobil rusumlari uchun, guruhiysi esa to`liq avtokorxona uchun rejalashtiriladi.
YAkka me`yor — bu ma`lum bir rusumdagi avtomobilning 100 km masofaga mo`ljallangan yo`l-Ekspluatatsiya, iqlim va yuklanish sharoitlari hisobga olingan yonilg`ining me`yoriy sarfi hisoblanadi. Bu me`yorlar ATK sharoitida haydovchilar bilan hisoblash ishlarini bajarish va yonilg`ini sarfini hisobga olish uchun ishlatilib, ular o`z navbatida chiziqli sarf deb nomianadi.
Guruhiy me`yor — bu ko’zda tutilgan iqtisodiy ob`ektlar bo`yicha transport ishlarini bajarish uchun yonilg`i sarfining me`yori hisoblanadi. Bajariladigan ishlar tonna-kilometr, yo`lovchi-kilometr va to`lov-kilometrda rejalashtirilgan avtomobilar uchun quyidagi guruhiy me`yorlarning o`lchamlari qabul qilingan: g/(t km), g/(yo`lov. km), g/to`l. km.
YUqorida keltirilgan me`yorlarning barchasi yonilg`ining chiziqli sarfiga asosan aniqlanadi va ular vazirlik, birlashma, korxonalarning rejaviy ehtiyojini qondirish va yonilg`idan samarali foydalanish uchun xizmat qiladi.
ATK da yonilg`i sarfini me`yorlash. ATK da benzin, dizel yonilg`isi, suyultirilgan va siqilgan gazlarning me`yoriy sarfini aniqlash chiziqli sarf bo`yicha olib boriladi va me`yoriy koeffitsientlar bilan to`g`rilanadi. CHiziqli sarfni bir necha omillari hisobga olgan holda to`g`rilash zarur:
avtomobillar qish vaqtida ishlashida, janubda - 5 % gacha, shimolda -15 % gacha, uzoq shimolda - 20 % gacha, boshqa joylarda - 10 % gacha yonilg`i sarfi oshadi.
avtomobil shahardan tashqarida yaxshi yo`l qoplamasida ish bajarganda yonilg`i sarfi 15 % gacha kamayadi.
yuk avtomobillari, maxsus avtomobillar, yarim tirkama bilan ishlovchi avtomobillar, avto’oezdlarning bajargan ishi tonna-kilometrda hisoblanganda har 100 tkm ga benzin 21, dizel yonilg`isi 1.31, suyultirilgan gaz 2,51, siqilgan gaz 2 m3 qo`shimcha belgilanadi. O`ziog`dargich avtomobil va avto’oezdlar uchun qo`shimcha har bir yuk bilan borib kelishi uchun benzin - 0.251, dizel yonilg`isi - 0.251, suyultirilgan gaz 0.31, siqilgan gaz - 0.25m3 belgilanadi.
Me`yoriy sarf (Qn) benzin, dizel yonilg`isi, gaz uchun ATK da quyidagicha aniqlanadi:
,
bu yerda Hs - har bir avtomobil uchun chiziqli sarf, 1/100km; S- avtomobil yurgan yo`li, km; D - tuzatish koeffitsienti; B - ish bajarishdagi yonilg`ining rejaviy sarfi; VV - ish hqjmi; Q- har bir yuk bilan borib kelish uchun qo`shimcha sarf; ne - yuk bilan borib kelishlar soni.
Tonna-kilometrda ishni bajaruvchi yuk avtomobillari va yarim tirkamali shataklagichlar uchun me`yoriy yonilg`i Sarfi quyidagi ifoda yordamida aniqlanadi:
Tonna-kilometrda ish bajaruvchi tirkamali yuk avtomobillari uchun me`yoriy yonilg`i sarfi quyidagi ifoda yordamida aniqlanadi:
,
bu yerda: G’r-tirkamaning yuksiz og`irligi, t.
Maxsus va maxsuslashtirilgan avtomobillar uchun me`yoriy yonilg`i sarfiquyidagi ifoda yordamida aniqlanadi:
,
bu yerda: Ns-andozaviy avtomobilning me`yoriy yonig`i sarfi, l/100km; -jihoz o`rnatish hisobiga avtomobilning o`z og`irligini ko’payishi yoki kamayishi, t.
Avtomobillar uchun me`yoriy yonilg`i sarfi quyidagi ifoda yordamida aniqlanadi:
bu yerda: Ns- o`ziog`dargich avtomobillarning me`yoriy yonilg`i sarfi, l/100 km. Soatbay ishlovchi avtobus, yengil va yuk avtomobillar uchun me`yoriy yonilg`i sarfi quyidagi ifoda yordamida aniqlanadi:
YUqorida koprsatilgan hisob-kitoblar orqali aniqlangan me`yoriy sarf yo`l varaqasining «YOnilg`ining me`yoriy sarfi» katakchasiga yozib qo`yiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
