1. Material-texnik ta`minotini asosiy vazifalari

TXK sifatini yonilg`i sarfiga ta`siri. Ekspluatatsiya jarayonidagi yonilg`i sarfi avtomobilning texnik tavsifida keltirilgan yonilg`ining nazorat sarfidan ortiq bo`ladi. Buning sababi, yonilg`i sarfiga Ekspluatatsiya sharoitida boshqariladigan va boshqarilib bo`lmaydigan qo`shimcha omillarning ta`siridir.
Boshqariluvchi omillarga ularga ta`sir etish natijasida yonilg`i sarfini kamaytirish mumkin bo`lgan omillar kiradi. O`z navbatida, ular tashkiliy texnologik va texnik turlarga bo`linadi. Boshqarilib bo`lmaydigan omillarga yonilg`ining Ekspluatatsion sarfiga salmoqli ta`sir etuvchi, Ekspluatatsiya qilish va tabiiy iqlim sharoitlari kiradi. Masalan, sovuq iqlim sharoitida avtomobilni Ekspluatatsiya qilishda yonilg`i sarfi oshib ketadi. Bunga dvigatel ishi issiqlik rejimi yomonlashishi, saqlash joyida dvigatclni isitish, og`ir yo`l sharoiti, moylar qovushqoqligining oshishi munosabati bilan transmissiya foydali ish koeffitsientining pasayishi va boshqalar ta`sir qiladi.
Avtomobillarni issiq iqlim sharoitida Ekspluatatsiya qilish tsilindrlarning to`lishiga va yoniig`i aralashmasining boyishiga, dvigatel va tizimlarining qizib ketishiga olib keladi. Buning natijasida texnik iqtisodiy koprsatkichlar yomonlashadi. Masalan, tashqi haroratning 20°C dan 40°C ga oshishi dizel dvigatellarida yonilg`i sarfini 30% ga oshiradi.
SHuningdek, avtomobillarni tog` sharoitlarida Ekspluatatsiya qilinganda ham yonilg`i iqtisodiy koprsatgichi yomonlashadi. Har 100 m koptarilish evaziga dvigatelning quvvati 12-13% ga kamayadi, yonilg`ining iqtisodiy koprsatgichi esa 14-15% ga yomon­lashadi. Amaliyotda uchrab turuvchi birikma va agregatlarning nosozliklari ham yonilg`i sarfiga salmoqli ta`sir koprsatadi. Masalan, karbyurator bosh jiklyori o`tkazuvchanlik qobiliyatining ko’payishi, ekonomayzer klapani zichligining buzilishi, o`t oldirishning me`yordan oldinroq yoki kechroq bo`lishi, gaz taqsimlash mexanizmidagi tirqishlarning buzilishi, uzgich kontaktlari orasidagi tirqishning o`zgarishi yonilg`i sarfini 3-15% ga oshiradi. Amaliyotda uchrab turadigan boshqa nosozliklar (bir yondirish shami yoki forsunkaning ishdan chiqishi, boshqaruvchi g`ildiraklarni o`rnatish burchaklarining noto`g`riligi, tormoz mexanizmidagi tirqishlarning kamayishi) yonilg`i sarfini 15-20% ga ko’paytiradi. SHuning uchun ATK dagi muhandis-texniklarning faoliyati harakatdagi tarkibga sifatli TXK va T hamda ularni texnik soz holatda ushlab turishga qaratilgan bo`lishi zarur.